Bezosov Blue Oridžin lansirao satelite ka Marsu i uspješno spustio buster

Divovski raketni nosač New Glenn, iz svemirske kompanije milijardera Džefa Bezosa (Jeff Bezos), Blu Oridžin (Blue Origin) poletio je u četvrtak iz Floride na svojoj prvoj komercijalnoj misiji, noseći dva NASA satelita prema Marsu i istovremeno prvi put uspješno izveo povratno slijetanje svog višekratnog bustera.

Ovo je bio prvi let moćne dvostepene rakete od njenog inauguracionog lansiranja u januaru, a uspješno prizemljenje prve faze na moru predstavlja ključnu prekretnicu u nastojanju kompanije Blu Oridžin da se ravnopravnije takmiči sa SpejsEksom (SpaceX) Ilona Maska (Elon Musk), dominantnim igračem u globalnoj industriji orbitalnih lansiranja, piše Rojters (Reuters).

Direktan prenos Blu Oridžina prikazao je raketu kako se uzdiže sa lansirne rampe u oblacima plamena i vodene pare, nekoliko trenutaka nakon što je sedam BE-4 motora na tečno gorivo proradilo punim intenzitetom. Lansiranje je uslijedilo nakon višednevnog odgađanja zbog oblačnog vremena i geomagnetne oluje.

Oko 10 minuta nakon polijetanja, buster visine 17 spratova vratio se i sletio na platformu-baržu na okeanu „Džeklin (Jacklyn)“, nazvanu po Bezosovoj majci – ostvarivši za Blu Oridžin podvig višekratnosti koji je SpejsEks pionirski razvio. Prvi pokušaj takvog prizemljenja u januaru bio je neuspješan.

Ovim lansiranjem, NASA-ina dva satelita EscaPADE postala su prva naučna misija koju je Blu Oridžin dostavio u svemir za NASA-u ili bilo kog drugog klijenta.

„Postigli smo pun uspjeh misije i izuzetno sam ponosan na tim,“ rekao je direktor Blu Oridžina, Dejv Limp (dave Limp).

Mask je priznao uspjeh konkurenta, napisavši na mreži X: „Čestitam Džefu Bezosu i Blu Oridžin timu!“

Oduševljenje je ispunilo komandni centar Rocket Park u Kejp Kanaveralu kada je video-prenos prikazao meko slijetanje bustera, nazvanog „Never Tell Me the Odds“, referencu na čuvenu repliku lika Hana Sola iz „Ratova zvijezda“.

Dvadesetak minuta kasnije, kontrola misije potvrdila je da je gornji stepen rakete uspješno izvršio svoj glavni zadatak – raspoređivanje satelita EscaPADE u svemiru kako bi započeli 22-mjesečno putovanje ka Marsu.

Blu i Gold sateliti na putu ka Crvenoj planeti

Dva svemirska broda, nazvana Blu (Blue) i Gold, trebalo bi da stignu do Marsa 2027. godine i uđu u sinhronizovane eliptične orbite radi 11-mjesečnog istraživanja svemirske meteorologije i solarnih uticaja na planetu.

Njihovi instrumenti analiziraće kako solarni vjetrovi – struja visokoenergetskih, naelektrisanih čestica sa Sunca – utiču na slabo Marsovo magnetno polje i na proces gubitka njegove već osiromašene atmosfere. Otkrića bi trebalo da rasvijetle zašto je Mars, nekada topliji i vlažniji, postao hladna pustinjska planeta i kako solarno zračenje oblikuje njegovu površinu.

Misija EscaPADE – skraćeno od Escape and Plasma Acceleration and Dynamics Explorers – prvobitno je trebalo da bude lansirana u oktobru 2024, ali je odložena zbog kašnjenja u razvoju rakete New Glenn.

Satelite Blu i Gold izradila je američka kompanija Rocket Lab, dok je instrumente isporučio Univerzitet Berkli.

Raketu je pratila i sekundarna komercijalna misija – tehnološka demonstracija kompanije Viasat, čiji je teret ostao pričvršćen za gornji stepen radi testiranja prenosa telemetrijskih podataka u orbiti. Blu Oridžin je saopštio da je test uspješno izveden.

Kada je New Glenn prvi put letio u januaru, nosio je sopstveni eksperimentalni teret Blu Oridžina – prototip manevrisabilnog svemirskog modula Blue Ring razvijanog za Pentagon i komercijalne klijente.

Blu Oridžin: Od svemirskog turizma ka teškoj industriji lansiranja

Kompanija Blu Oridžin, koju je Bezos osnovao 2000. godine, najpoznatija je po svom svemirskom turizmu – suborbitalnoj raketi New Shepard, koja bogatim putnicima nudi kratke letove na ivicu svemira. Ova jednokratna raketa takođe je prevozila više od 200 naučnih eksperimenata.

Međutim, sa New Glennom, Blu Oridžin ulazi u potpuno novu ligu. Kompanija je uložila milijarde dolara u razvoj ovog teškog nosača.

Raketu pokreće potisak dvostruko jači od SpejsEksovog Falcona 9, dok je uporediva sa Falcon Heavy po snazi – ali nudi i više prostora za teret.

NASA je potrošila oko 55 miliona dolara na EscaPADE misiju, relativno skroman iznos u poređenju sa ostalim programima agencije, vrijednih više milijardi. Za sam let New Glenna NASA je platila 18 miliona dolara, pokazuju podaci o federalnim nabavkama.

Blu Oridžin takođe proizvodi motore za druge rakete, uključujući Vulcan Centaur kompanije United Launch Alliance, i paralelno radi na lunarnom lenderu za NASA-in program Artemis, kao i na razvoju nove orbitalne stanice u partnerstvu sa više industrijskih aktera.

Trka sa SpejsEksom: Blu Oridžin dostiže, ali razlika i dalje ogromna

Iako najnoviji uspjeh predstavlja veliki korak naprijed, Blu Oridžin i dalje ima dug put do SpejsEksa, koji je samo u prethodne dvije godine izveo skoro 280 misija Falcon raketama, većinom za sopstvenu mrežu Starlink satelita.

SpejsEks u isto vrijeme razvija Starship, kolosalnu potpuno višekratnu raketu od nerđajućeg čelika, dizajniranu za letove na Mjesec i Mars, ali i za masovno proširenje Starlink konstelacije.