Dvadeset pet godina eura: Olakšava život milionima ljudi u članicama eurozone, ali i u Crnoj Gori
Na današnji dan, prije 25 godina, uveden je euro kao jedinstvena valuta 11 država tadašnjih članica Evropske unije (EU). Evropsku valutu koristi i Crna Gora više od 20 godina, iako nije članica EU.
Euro sada podržava ekonomiju i olakšava život 350 miliona ljudi u 20 država (članice eurozone), napisali su najviši zvaničnici EU u zajedničkom blogu objavljenom na sajtu Evropske centralne banke (ECB).
Blog potpisuju predsjednik Eurogrupe Paskal Donaho (Paschal Donohoe), predsjednica ECB Kristin Lagard (Christine Lagarde), predsjednica Evropskog parlamenta, Roberta Metsola, predsjednik Evropskog savjeta Šarl Mišel (Charles Michel) i predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen (Ursula von der Leyen).
„Jedinstvena Evropa oduvijek je bila odgovor na probleme koje države nisu mogle riješiti same. Nakon Drugog svjetskog rata vizionari među evropskim čelnicima shvatili su da će se trajni mir na kontinentu postići samo ujedinjenjem naših ekonomija. I da će ujedinjenoj Evropi poslije nekog vremena trebati i jedinstvena valuta ne bi li ostvarila najveće ekonomske koristi od te ‘mirovne dividende“, napisali su.
Podsjećaju da je u kasnim 80‑im godinama prošlog vijeka Evropa preduzela dalje korake kako bi se produbilo jedinstveno tržište, a san o jedinstvenoj valuti postao je projekat.
„Prije dvadeset pet godina, 1. januara 1999, taj se san ostvario. Euro je danas neizostavan dio naše svakodnevice, koji nam pojednostavnjuje život te doprinosi stabilnosti i suverenosti“, kazali su evropski zvaničnici.
Euro se koristi u 20 članica eurozone – Austriji, Belgiji, na Kipru, u Estoniji, Finskoj, Francuskoj, Njemačkoj, Grčkoj, Irskoj, Italiji, Letoniji, Litvaniji, Luksemburgu, na Malti, u Holandiji, Hrvatskoj, Portugalu, Slovačkoj, Sloveniji i Španiji.
Države koje koriste euro, iako nijesu članie eurozone su Crna Gora, Monako, San Marino, Vatikan, Andora i Kosovo.
Crna Gora je jednostrano uvela euro 2002.
Crna Gora je jednostrano uvela euro 2002. godine, samo tri godine nakon što je to uradilo 11 tadašnjih članica EU. Od novembra 1999. godine Crna Gora je koristila njemačku marku paralelno sa dinarom, dok je od januara 2001. do januara 2002. ona bila jedino sredstvo plaćanja. Time je tadašnja crnogorska vlast štitila ekonomiju od hiperinflacije koja je pogodila tadašnju zajedničku državu – Saveznu Republiku Jugoslaviju pod režimom Slobodana Miloševića.
Za uvođenja marke, Crna Gora je dobila je saglasnost njemačke Bundesbanke koja je omogućila konverziju, dok za uvođenje eura nije bilo saglasnosti Brisela, barem ne zvanične.
Prema evropskim pravilima (kriterijumi konvergencije), da bi jedna država mogla da koristi euro kao svoju valutu mora da bude članica EU i da poštuje ključne kriterijume iz Mastrihtskog ugovora koji podrazumijevaju budžetski deficit od tri odsto BDP-a i javni dug do 60 odsto BDP-a.
Crna Gora otvorila je u junu 2018. godine pregovaračko poglavlje 17 (Ekonomska i monetarna unija), nakon čega je dobila pet mjerila koja mora da ispuni. Posljednja obaveza je u dijelu koji glasi: “Crna Gora se saglasila sa rješenjem koje je izradila EU u pogledu načina primjene okvira EU za usvajanje eura”.
„Crna Gora dijeli ciljeve Ekonomske i monetarne unije (EMU) i preduzima aktivnosti kako bi uskladila svoju monetarnu i fiskalnu politiku s politikom EU“, piše na Vladinom sajtu „eu.me“, koji sadrži informacije o toku pregovora sa EU.
Postojeći monetarni režim Crne Gora, koja od 2002. koristi euro kao zvanično sredstvo plaćanja (“eurizacija”), predstavlja specifičnost u pregovorima s EU.
„Kako zakonodavstvo EU ne predviđa posebne kriterijume koje treba ispuniti za članstvo u EMU u slučaju ‘eurizacije’, u saradnji s EK i ECB dogovoriće se mogući modaliteti za ocjenu ispunjenost Mastrihtskih kriterijuma. U cilju njihovog ispunjenja do pristupanja EU, zadatak je unaprijediti makroekonomsku stabilnost, stabilnost javnih finansija i pospješiti konkurentnost ekonomije“, naveli su iz Vlade.
Život sa eurom je jednostavniji
Evropski zvaničnici u blogu na sajtu ECB navode da je stanovnicima Evrope život sa eurom jednostavniji jer mogu lako upoređivati cijene, trgovati i putovati.
„Euro doprinosi i stabilnosti jer podstiče rast i zaposlenost u razdoblju obilježenom krizama. Osim toga, kao izdavaoci druge najvažnije valute u svijetu uživamo veću suverenost u turbulentnom svijetu. Stoga ne čudi što je euro područje od osnivanja poraslo s 11 na 20 država članica“, napisali su.
Podsjećaju da su se u prethodnim godinama suočili s velikim izazovima, čak je i sama budućnost eura dovedena u pitanje.
„Ali na svaki smo izazov uspješno odgovorili. Na globalnu finansijsku krizu i krizu državnog duga odgovorili smo, na primjer, uspostavljanjem zaštitnih mehanizama, kao što su usklađeni sistem nadzora banaka i sanacija te Evropski stabilizacioni mehanizam. Danas je podrška jedinstvenoj valuti među stanovnicima europodručja blizu rekordnih nivoa“.
Evropski zvaničnici poručuju da posao još nije završen, podsjećajući na izazove na koje države ne mogu same odgovoriti i građani očekuju da Evropa odgovori na njih.
Kako dodaju, na zaoštravanje geopolitičke napetosti, između ostalog na rat koji Rusija vodi protiv Ukrajine, potrebno je odgovoriti zajedničkim odvažnim odlukama.
„Klimatska kriza ubrzava se i taj problem zaista možemo riješiti isključivo zajednički: emisije ugljenika ne zaustavljaju se na državnim granicama. Ne pamti se kada je naša konkurentnost bila ovako ugrožena energetskim i industrijskim politikama u drugim djelovima svijeta“.
„Stoga nam je zajednički interes žurno riješiti neka pitanja, kao što su odbrana ili zelena i digitalna tranzicija. Isto vrijedi i za odluke o finansiranju velikih ulaganja potrebnih za dekarbonizaciju naših ekonomija, jačanje lanaca snabdijevanja i unaprjeđivanje tehnologija. U EU‑u će samo za zelenu tranziciju biti potrebna ulaganja u visini 620 mlrd. eura godišnje do 2030“.
Poručuju da rješenja moraju odgovarati opsegu koji omogućava saradnja na evropskom nivou.
„Stvaranje istinske unije tržišta kapitala koja bi obuhvatala cijeli kontinent i kojom bi se mobilizovalo privatno finansiranje. Povećanje konkurentnosti i sigurnosti evropskim sredstvima i politikama, na primjeri jačanjem postojećih struktura temeljitim izmjenama fiskalnih pravila i snažnijom bankarskom unijom. Uvođenje jedinstvene valute u digitalno doba postavljanjem temelja za moguće uvođenje digitalnog eura, koji bi bio dopuna gotovini“, pišu EU zvaničnici.
Istovremeno, kako dodaju, s obzirom na to da je nekoliko država u postupku pristupanja EU, moraju zadržati sposobnost odlučnog djelovanja. Proširenje i produbljivanje međusobno se ne isključuju. Ali, kako kažu, zbog proširenja mogle bi biti potrebne promjene u organizaciji EU.
„Stanovnici Evrope znaju da se svijet mijenja. A poznata im je i snaga jedinstva. Oko dvije trećine Evropljana u EU vidi uporište stabilnosti. Pokažimo im da Evropa može upravljati promjenom i ispuniti njihova očekivanja. Pritom ćemo morati biti ambiciozni i istrajni, baš kao što su to bili osnivači Evropske unije. I moraćemo prihvatiti da se svi ciljevi ne mogu odmah ostvariti. Iskustvo evropske integracije pokazuje nam da je važno prepoznati pravi trenutak za preduzimanje koraka. Za svaki će korak doći pravi trenutak“.
Podsjećaju na izjavu francuskog pisca Anatola Fransa (Anatole France): „Za velika postignuća nije dovoljno djelovati, moramo i sanjati. Nije dovoljan plan, potrebna je i vjera“.
„Tokom prvih 25 godina eura imali smo priliku vidjeti koliko uspješno može biti ostvarenje sna. Ali svijet u kojem živimo mijenja se i svojim ćemo djelovanjem pokazati da jedinstvena Evropa nudi odgovore koji su potrebni Evropljanima i svijetu“, zaključili su zvaničnici EU.