Damjanović: SEEIIST jedini mega projekat koji je spreman odmah da krene u konstrukciju

SEEIIST (Međunarodni institut za održive tehnologije na prostoru Jugoistočne Evrope) je jedini mega projekat u Crnoj Gori koji je spreman odmah da krene u konstrukciju, svi ostali su ili u fazi ideje ili želja, rekla je naučnica i nekadašnja ministarka nauke Sanja Damjanović.

Ona je je 2017. pokrenula projekat SEEIIST odnosno inicijativu za izgradnju Međunarodnog instituta čiji bi centar bio u Podgorici. Ona je ove sedmice učestvovala na konferenciji koja je okupila eksperte za hadronsku terapiju, istraživače iz vodećih evropskih ustanova kao što su CERN i GSI i stručnjake iz evropskih bolnica u kojima se ova terapija primjenjuje za liječenje karcinoma. Konferencija je održana u Naučno-tehnološkom parku u Podgorici, a Damjanović je prezentovala SEEIIST projekat i ulogu Crne Gore u njemu.

Damjanović je u Bojama jutra na TV Vijesti, kazala da se radi o infrastrukturi za koju je investicija 250 miliona eura.

Ukazala je na dva aspekta SEEIIST projekta – 50 odsto vremena bi bilo opredijeljeno za istraživanje iz ove oblasti kada je u pitanju karcinom, a 50 odsto vremena za liječenje pacijenata.

„Mogli bismo od 500 do 1.000 pacijenata godišnje da liječimo. Uspjeli smo da ovaj projekat bude dio Ekonomsko-investicionog plana za Zapadni Balkan. To je jedini naučno-istraživački medicinski projekat koji je ušao u tekst ekonomsko-investicionog plana za koji je odvojeno devet milijardi eura do 2027. godine s ciljem da se ta suma poveća na 30 milijardi eura do kraja 2030. godine“, podsjetila je.

Sada, kako je dodala, postoji novi Plan rasta za Zapadni Balkan vrijedan šest milijardi eura, od čega su dvije milijarde grantovi, a četiri milijarde povoljni krediti.

„Trenutno je samo polovina tih sredstava iskorišćena, znači ostalo je samo još dvije godine, znači tri milijarde eura je na raspolaganju. Kada je u pitanju SEEIIST projekat, 200 miliona bi došlo iz Evropske komisije, koja bi uložila sredstva kada je u pitanju tehnologija, a 50 miliona bi morala ulagati zemlja domaćin“, kazala je Damjanović.

Najsvremenija metoda liječenja karcinoma

Naglasila je prednosti hadronske terapije u odnosnu na trenutno dostupne.

„Radi se o najsvremenijoj metodi liječenja karcinoma gdje koristite teže jone. I zapravo te čestice imaju posebnu vrstu interakcije sa materijom. Jednostavno, sva energija se deponuje upravo tamo gdje su kancerogene ćelije. Znači, kad imate klasičnu metodu zračenja, kao što se koristi i kod nas i svuda, tzv. X-zraci, apsolutno zračite sve zdrave ćelije dok dođete do kancera. E, ova metoda ima mogućnost da se ne zrače uopšte zdrave ćelije i cijela doza, znači ta energija, se deponuje tamo samo gdje su kancerogene ćelije“, pojasnila je.

Kako je dodala, ovo je jedina metoda koju možete zračiti trudnice.

„Ono što se pokazuje jeste da je vjerovatnoća da pacijent preživi posle pet godina 80, 90 odsto u odnosu na konvencionalnu metodu zračenja koja je samo 10 odsto. Apsolutno tu nije potrebno ni smještati u bolnicu. Nema nikakvih bioloških efekata, recimo opadanje kose i drugih sporednih efekata i imamo slučaj recimo u GSI-u gdje je jedan pacijent iz Švajcarske biciklom prešao stotine kilometara, primio to zračenje 20 frakcija i vratio se biciklom nazad u Švajcarsku“, navela je.

Prema Reformskoj agendi Crne Gore 2024-2027 projekat izgradnje Međunarodnog instituta za održive tehnologije na prostoru Jugoistočne Evrope (SEEIIST), Vlada je trebalo da usvoji krajem prošle godine.

Iz Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija za Forbes Crna Gora su krajem februara rekli da projekat SEEIIST pripada grupi infrastrukturnih projekata od regionalnog značaja, a preduslov za njihovu implementaciju su međunarodni ugovori/sporazumi, „koji utvrđuju prije svega pravni okvir za uspostavljanje ove vrste infrastrukture, a potom i finansijski okvir koji zahtijeva angažman kako svih uključenih partnerskih zemalja, tako i planirano finansiranje iz međunarodnih izvora“.

„Stoga bilo kakvo samostalno djelovanje jedne zemlje u ovom partnerstvu nije prihvatljiv način sprovođenja ovog infrastrukturnog projekta, niti je metod za prelazak u njegovu narednu fazu“, kazali su iz Ministarstva.

SEEIIST bi većinski finansirala Evropska unija zbog njegove panevropske dimenzije.

Prema Reformskoj agendi, Vlada je trebalo da do kraja prošle godine odobri projekat SEEIIST, dok bi ove godine trebalo da bude odabrana lokacija, pravni okvir, formirane tehničke grupe i završen tender za izgradnju.

„Projekat je trenutno u drugoj fazi razvoja, Studiji dizajna, koja je započela 2019. godine i nesmetano napreduje. Spreman je za prelazak u treću pripremnu fazu“, piše u Reformskoj agendi.

U fazi projektovanja (2019-2024) potrošeno je oko šest miliona eura (5 miliona od EU, 700.000 eura u naturi od CERN-a, CNAO i TERA fondacije i 300.000 eura od Vlade Crne Gore). Ta faza je obuhvatila izradu tehničkog projekta za kompaktni medicinski akcelerator.