Uz pomoć AI otkriven sadržaj starih rimskih zapisa koji su izgorjeli u vulkanskoj erupciji

Uz pomoć rendgenskog snimanja i vještačke inteligencije (AI), naučnici su zavirili u 2.000 godina star rimski zapis, spržen tokom erupcije Vezuva. I oduševljeni su onim što su pronašli.

„Zapanjen sam samim obimom teksta koji ovaj zapis obećava da će otkriti“, rekao je Brent Sils (Brent Seales), profesor računarstva na Univerzitetu u Kentakiju. Sils je suosnivač Vezuvskog izazova, međunarodnog takmičenja koje koristi mašinsko učenje i računarsku viziju kako bi dešifrovali sadržaj zapisa spaljenih u vulkanskoj erupciji 79. godine nove ere. Ta katastrofa zatrpala je rimske gradove Pompeju i Herkulanum pod šest metara pepela.

Vezuvski izazovi

Prošle godine, troje studenata osvojilo je glavnu nagradu od 700.000 dolara na Vezuvskom izazovu zahvaljujući svom radu sa vještačkom inteligencijom. Ona je omogućila čitanje dijela zapisa pronađenog u ostacima vile u Herkulanumu.

Dokumenti iz vile su usljed intenzivne toplote erupcije ugljenisani i pretvoreni u tvrde grudve. Fizičko odmotavanje ovih lomljivih dokumenata nosi rizik od njihovog oštećenja, pa su se istraživači okrenuli tehnologiji kako bi ih virtuelno „odmotali“.

Pocrnjeli zapis u središtu najnovijeg otkrića poznat je kao PHerc. 172 i jedan je od tri koji se čuvaju u Bodlejanskim bibliotekama na Univerzitetu Oksford u Engleskoj. U srijedu je Vezuvski izazov objavio „istorijski proboj“, otkrivajući prvu uspješno generisanu sliku unutrašnjosti zapisa, na kojoj su vidljivi stupci grčkog teksta.

„Ovaj zapis sadrži više obnovljivog teksta nego što smo ikada vidjeli na skeniranom herkulanskom zapisu“, rekao je Sils.

Šta sadrže zapisi

Rana analiza papirologa sa Univerziteta Oksford sugeriše da je autor dokumenta epikurejski filozof Filodemos. Većina zapisa pronađenih u ostacima biblioteke Herkulanuma tokom 1750-ih pripada njemu, a rukopis u PHerc. 172 pokazuje snažnu sličnost.

Stručnjaci sa Oksforda identifikovali su nekoliko riječi u tekstu, uključujući „budalast“, što je karakteristično za Filodemov stil pisanja, kao i starogrčku riječ za „gađenje“. Pretpostavljaju da je zapis dovršen rukopis, budući da sadrži uobičajeni simbol na kraju reda.

„Ovo je nevjerovatan trenutak u istoriji, jer bibliotekari, informatičari i stručnjaci za klasični period sarađuju kako bi otkrili nevidljivo“, rekao je Ričard Ovenden (Richard Ovenden), glavni bibliotekar Bodlejanske biblioteke.

Mastilo je bilo pravo iznenađenje

Naučnici su skenirali zapis u Diamond Light Source, nacionalnoj istraživačkoj ustanovi u Velikoj Britaniji koja sadrži sinhrotron, akcelerator čestica koji proizvodi moćni rendgenski zrak. Potom su pomoću vještačke inteligencije sastavili slike, otkrili prisustvo mastila i poboljšali jasnoću teksta.

„Ovaj zapis ima veoma čiste djelove i slojeve koji se mogu lako razdvojiti“, rekao je Sils. „Ali mastilo je bilo pravo iznenađenje. Njegova vidljivost od samog početka bila je mnogo izraženija nego kod drugih zapisa. Naime, mastilo na papirusu bilo je vidljivo na mnogim mjestima čak i prije nego što su korišćene AI metode za poboljšanje čitljivosti“.

Istraživači smatraju da je to vjerovatno rezultat hemijskog sastava mastila. Moguće je da sadrži gušći zagađivač, poput olova, pa tim planira dodatna testiranja.

Što se tiče sadržaja dokumenta, modeli vještačke inteligencije za sada ne mogu da razumiju jezik ili prepoznaju pojedinačne znakove. Tu na scenu stupaju ljudi.

Dok naučnici proučavaju tekst, Vezuvski izazov poziva i širu javnost da pomogne u dešifrovanju zapisa, u nadi da će otkriti još dublje uvide iz antičkog svijeta.

„Između pisca i čitalaca postoji sveta veza“, rekao je Sils. „Ideje drevnih mislilaca i danas su nevjerovatno relevantne i prevazilaze tehnološki jaz između prošlosti i sadašnjosti.“

Leslie Katz, saradnica Forbesa

AI Peers Inside Burned 2,000-Year-Old Vesuvius Scroll, Finds ‘Disgust’