Kako je 67 ruskih milijardera preko kiparskih kompanija skrivalo bogatstvo

Nova istraga zasnovana na milionima dokumenata koji su procurili iz kompanije za pružanje finansijskih usluga na Kipru otkriva kako su ruski oligarsi premještali svoje bogatstvo i tako ga štitili od sankcija Zapada.

Kipar je već dugo oaza za bogate Ruse koji žele prikriti vlasništvo nad svojim biznisima, jahtama i palatama. Istraga Međunarodnog konzorcijuma istraživačkih novinara (ICIJ) i gotovo 70 medijskih organizacija širom svijeta, nazvana Cyprus Confidential, otkriva kako je 67 od 105 ruskih milijardera navedenih na Forbesovoj listi svjetskih milijardera koristilo kompanije za pružanje finansijskih usluga na ostrvu kako bi prikrili svoje bogatstvo i držali ga podalje od dosega zapadnih sankcija.

Istraga se zasniva na čak 3,6 miliona dokumenata koji su procurili iz šest kompanija na Kipru, datiranih uglavnom između sredine devedesetih godina do aprila 2022 – dva mjeseca nakon početka ruske invazije na Ukrajinu zbog koje su vlade Zapada uvele sankcije desetinama ruskih milijardera.

Klijenti u kiparskim kompanijama uključuju 25 Rusa kojima je Zapad uveo sankcije nakon ruske aneksije Krima 2014, otkriva istraga ICIJ-a, iako je nejasno je li se njihova saradnja nastavila i nakon toga.

“Tokom rata smo vidjeli prebacivanje imovine vrijedne stotina miliona dolara što, kako vjerujemo, potpuno pobija tvrdnju da su finansijske sankcije zaustavile ruski mračni protok novca,” kaže Fergus Shiel, generalni direktor ICIJ-a.

Jedno od najvećih otkrića u izvještaju je ono koje pokazuje da je fiktivna kompanija povezana s magnatom Aleksejem Mordašovim, jednim od najbogatijih ljudi u Rusiji s procijenjenom imovinom od 21 milijardu dolara, pristala tokom pet godina da isplati oko 700.000 dolara njemačkom novinaru Hubertu Zajpelu (Hubertu Seipel) u zamjenu za “pisanje knjige o političkoj atmosferi u Ruskoj Federaciji.” Prije dvije godine Zajpel je objavio knjigu pod imenom “Putin’s Power” (Putinova moć) u kojoj se opisuje kao “jedini novinar sa Zapada koji ima direktan, lični pristup” Putinu.

“To vam pokazuje kako Rusi rade. Tom tipu plaćaju preko fiktivnih kompanija, preko milijardera,” kaže Nil Vajnberg (Neil Weinberg), saradnik ICIJ-a koji je radio na projektu. “Mordašovi ovog svijeta za Putina odrađuju njegov posao.”

Drugi skup dokumenata otkriva nove informacije o tome kako su kompanije sa Kipra bile duboko umiješane u ogromno premještanje imovine u ime Mordaševa. 1. marta 2022. godine – dan nakon što je EU protiv njega uvela sankcije – zaposleni PwC-a Kipar, lokalnog partnera giganta PwC, i Cypcodirecta, tvrtke koju je osnovao bivši partner PwC-a Cyprus, pomogli su prebaciti Mordaševljev udio u njemačkoj kompaniji za putovanja TUI Travel na njegovu suprugu Marinu. Dionice su tada vrijedile 1.4 milijarde dolara, a transfer su kasnije uslovno blokirale njemačke vlasti.

Ukupno su se u podacima pojavile 64 fiktivne kompanije povezane s milijarderom, a gotovo svima su upravljali PwC Cyprus i Cypcodirect. Te iste kompanije kasnije su pomogle Aleksandru Abramovu i Aleksandru Frolovu, dvojici ruskih milijardera pod sankcijama koji su imali udjele u ruskom proizvođaču čelika Evrazu, prebaciti 100 miliona dolara među fiktivnim kompanijama koje su kontrolisali, pokazuje istraga. Pomogli su i Olegu Deripaski, još jednom oligarhu pod sankcijama čije se bogatstvo procjenjuje na 2,4 milijarde dolara, prebaciti upravljanje njegove superjahte Clio – vrijedne 56 miliona dolara – novom kapetanu, i to tek nekoliko dana nakon što je američko Ministarstvo finansija Deripaski uvelo sankcije 2018. godine.

Mnogi od najbogatijih ljudi u Rusiji oslanjali su se na kompanije s Kipra za upravljanje njihovim ogromnim bogatstvom. Roman Abramovič, čije bogatstvo prema procjenama Forbesa iznosi 9 milijardi dolara, bio je vlasnik ili je imao kontrolu nad 246 kompanije i 14 fondacija registrovanim u raznim jurisdikcijama uključujući Kipar, Ostrvo Man ili Britanska Djevičanska Ostrva, a svima je upravljao Cypcodirect ili druga kiparska kompanija MeritServus. U podacima se pojavilo 78 firmi ili fondacija u vlasništvu Frolova i Abramova, njegovih partnera u Evrazu. Forbes je ranije izvještavao o još jednom curenju dokumenata iz MeritServusa, istražujući Abramovičeva ulaganja u start-apove koji su u SAD-u i Velikoj Britaniji sklapali ugovore s vladom, kao i njegovu flotu superjahti vrijednu milijardu dolara.

“Možete vidjeti čitav niz fiktivnih kompanija koje su osmislili kiparski pružatelji finansijskih usluga kako bi sačuvali krajnje vlasnike imovine od odgovornosti i transparentnosti,” dodaje Shiel.

Istraga je takođe pokazala kako je Pjotr Aven, ruski milijarder i suosnivač najveće privatne banke u Rusiji kao i investicijske kompanije LetterOne, većinu svog bogatstva držao u fondacijama na Kipru kojima je upravljala kompanija Abacus Ltd. Avenu je Evropska unija uvela sankcije 28. februara 2022. godine, a taj isti dan on je oko 5 miliona dolara prebacio s računa u austrijskoj banci na račun u banci u Velikoj Britaniji povezan s upravnikom njegove 100 miliona dolara vrijedne vile u Surreyu. Taj potez privukao je pažnju britanske Nacionalne agencije za kriminal (NCA) koja istražuje međunarodne finansijske zločine. Sudski spisi koje je dobila britansko neprofitno udruženje Spotlight on Corruption, a koji su podijeljeni s ICIJ-em i njegovim partnerima, pokazuju kako je NCA podnijela civilnu tužbu protiv Avena kako bi vratila preko milion dolara tih sredstava.

“Novac se premještao izvan dosega evropskih sankcija kako bi se potencijalno mogao nastaviti prebacivati u Velikoj Britaniji,” kaže Delphine Reuter, novinarka i istražiteljka u ICIJ-u. “Kompliovano je jer on koristi asistente za sve te transakcije. Različite vlade nisu sigurne potpadaju li one pod sankcije ili ne.”

Kiparska vlada odgovorila je na otkrića iz istrage obvezujući se na pristup “nulte tolerancije” prema izbjegavanju sankcija. Zemlja je već povukla državljanstva za preko 200 pojedinaca od 2020. godine. Među njima je i nekoliko sankcionisanih oligarha poput Deripaske, no istraga je pokazala kako je ova država još ključna karika u lancu za imućne oligarhe koji žele svoju imovinu prebaciti u inostranstvo.

Autor originalnog članka: Giacomo Tognini, Forbes
Link: Cyprus Confidential: ICIJ Reveals How 67 Russian Billionaires Used Cyprus Financial Firms To Hide Their Wealth
(Prevela: Nataša Belančić)