Rio Tinto želi i drugi rudnik u Srbiji: Šta rade kod Bora i u kakvim su poslovnim vezama sa Ziđinom

„Društvo se bavi aktivnostima istraživanja mineralnih resursa, a na osnovu odobrenja Ministarstva energetike u namjeri da po završetku istraživanja osnuje rudnik“.

Ovo stoji u napomenama uz finansijski izvještaj za 2023. kompanije Rio Tinto Exploration Dunav doo. Inače, pomenuto preduzeće je pored onog Rio Sava Exploration koje se bavi isključivo projektom Jadar, druga firma ovog globalnog giganta registrovana u Srbiji. I nezavisne su jedna od druge.

Za razliku od Rio Sava, koji je osnovan još početkom 2000-ih, ova druga registrovana je aprila 2018. godine. Šifra djelatnosti je eksploatacija minerala, proizvodnja mineralnih đubriva i hemikalija. Vlasnik ovog preduzeća je, piše u napomenama uz finansijski izvještaj, preduzeće Rio Tinto Minerals Development Limited iz Velike Britanije. Ono je, opet, u vlasništvu kompanije Rio Tinto European holding LTD UK. Krajnje vlasništvo vodi do kompanije Rio Tinto PLC, listirane na londonskoj berzi, piše dalje u napomenama.

Na sajtu ove kompanije piše da Rio Tinto Exploration Dunav, trenutno ne posjeduje dozvole za istraživanja minerala. U skladu sa tim ne sprovodi ni aktivnosti na terenu. „Međutim, mi razmatramo sve potencijalne prilike za istraživanje ležišta bakra kako u Srbiji tako i u širem geografskom regionu“.

Na sajtu se dodaje i da oni „kao neoperativni partner u saradnji sa kompanijom Ziđin Majning (Zijin Mining) učestvuju u istraživanjima minerala u određenim djelovima istočne Srbije.

Šta kaže Rio Tinto

Dimitrios Kastis, iz kompanije Rio Tinto Exploration Dunav, objašnjava za Forbes Srbija šta ova saradnja znači u praksi.

„Naš lokalni tim u Srbiji je 2015. godine, u skladu sa relevantnim propisima Srbije, uspostavio partnerstvo prvo sa Reservoir Minerals, a kasnije sa Nevsun Resources. Onda je Ziđin preuzeo Nevsun u decembru 2018. godine. To smo uradili kako bismo istraživali zlato na tri dozvoljena istraživačka područja u širem području Bora“, kaže on.

Kastis dodaje da mineralna istraživanja širom svijeta imaju veoma nizak procenat uspjeha i manje od jedan odsto istraživačkih radova dovodi do otvaranja novog rudnika.

„Projekti sa Ziđinom i njegovim filijalama nisu identifikovali dodatna područja od interesa koja bi nas natjerala da apliciramo za novu dozvolu za istraživanje mineralnih resursa u bližoj budućnosti. Takođe, nismo podnijeli prijavu za bilo koju drugu dozvolu za istraživanje minerala u Srbiji ili širem regionu“.

Rezultati poslovanja

Prema podacima iz finansijskog izveštaja, Rio Tinto Exploration Dunav imao je tek dva zaposlena u 2023. godini. Posljednje promjene na kapitalu desile su se novembra ove godine kada je preduzeće povećalo udio u kapitalu koji je trenutno 423,2 miliona dinara.

Za razliku od 2022. kada je ova firma imala neku poslovnu aktivnost, odnosno 10,36 miliona dinara poslovnih prihoda, u prošloj godini oni ne postoje. Sa druge strane, ukupni prihodi bili su tek 310.000 dinara dok su prošle godine bili 10,9 miliona dinara. Neto gubitak smanjen je u poređenju sa 2022. godinom sa 42,6 miliona na 37,8 miliona dinara.

Bakarna konkurencija

Prema registru koje vodi Ministarstvo rudarstva i energetike, istražno pravo za bakar u Srbiji ima 30-ak kompanija. Najveći broj njih u Srbiji je registrovan od 2015. naovamo, što je posljedica promjene propisa koji regulišu ovu oblast. Lokacije na kojima istražuju su, očekivano, u opštinama na istoku Srbije – uglavnom Bor, Zaječar, Boljevac, Majdanpek. Pored bakra, većina njih posjeduje i istražna prava za srebro i zlato.

Iako bi se na prvi pogled moglo tvrditi da ih ima mnogo, analiza vlasništva pokazuje da velike multinacionalne kompanije zapravo posjeduju po nekoliko podružnica u Srbiji.

Kako što je Forbes Srbija već pisao, kanadski Mundoro sam ili u suvlasništvu sa australijskim BHP-om posjeduje nekoliko preduzeća sa istražnim pravima u istočnoj Srbiji. Među njima su Artemis Ventures, Stara planina Resources, Nova planina Resources, Voyager Ventures, Southwest minerals, kao i Valdor Resources…

Tu su i vlasnici RTB-a Bor, odnosno kineske kompanije Zijin Copper i Zijin Mining koje posjeduju nekoliko istražnih dozvola. Dozvole imaju i sa njima povezana preduzeća poput Balkan Exploration and Mining. Ovu povezanost potvrđuje dokument Komisije za zaštitu konkurencije od koje je kanadska kompanija Ontario INC, tokom 2020. godine tražila i dobila dozvolu za koncentraciju. Ova kompanija, kako piše u dokumentu, pod kontrolom je Zijin Mining Group Co, registrovanog u Kini.

Takođe, iako se kao formalni vlasnik Tilva doo, preduzeća koje ima nekoliko dozvola za istraživanje bakra, vodi firma registrovana na Britanskim djevičanskim ostrvima, BIRN je svojevremeno pisao da je krajnji vlasnik ove firme takođe pomenuti kineski gigant Ziđin.

Ko još traga za bakrom

Izuzev ovih, bakar u Srbiji istražuje i Konstantin Resources čiji vlasnik je registrovan u Australiji, Zlatna rijeka Resources, iza koje stoji britanski Betoota holding, Electrum discovery, čiji vlasnik je istoimena firma iz Kanade. Tu je i firma Adriatic Metals, čiji vlasnik je, takođe, istoimena firma, registrovana u Velikoj Britaniji.

Domaćih kompanija koje imaju firme registrovane za istraživanje i eksploataciju ruda, barem kada je riječ o bakru, skoro i da nema.

Sa druge strane, nekolicina preduzeća je u rukama fizičkih lica. Tako, primjera radi, Balkan phosphate u 100 odstotnom je vlasništvu Dragana Jankovića, a Copper Co doo Dragana Miloševića. Zoran Petrović i Predrag Lukić suvlasnici su beogradske firme Calico Metals. Mineral grupa, takođe registrovana u Beogradu u vlasništvu je Slobodanke Lazarov. Sve ove firme posjeduju dozvole resornog ministarstva za istražna prava u Istočnoj Srbiji.

Gotovo sve ove firme spadaju u kategoriju mikro preduzeća, i imaju tek jednog ili dvoje zaposlenih.

Petrica Đaković, Forbes Srbija