Preokret na svjetskim berzama: Zašto su evropske dionice privlačnije od američkih?

Jeftine dionice, investicije u odbranu i približavanje primirju u Ukrajini glavni su razlozi zbog kojih ulagači hrle na evropska tržišta dionica usred trgovinskog rata i geopolitičke neizvjesnosti, dok zabrinutost oko slabog ekonomskog rasta guraju američke indekse prema dolje.

Indeks Stoxx Europe 600 od početka godine dobio je na vrijednosti 8,4 posto, dok je uži indeks najvećih dionica u eurozoni, Eurostoxx 50, ojačao 11 posto. S druge strane, najveći indeksi u SAD-u, S&P 500 i tehnološki Nasdaq 100, u minusu su. Od početka godine S&P 500 izgubio je oko tri posto, a Nasdaq oko šest posto. Oba su pala za više od deset posto u odnosu na ovogodišnji vrhunac sredinom februara, što se smatra tržišnom korekcijom nakon visokih procjena na početku godine.

Kraj postizborne euforije

Uglavnom su tri razloga za pad američkog tržišta dionica, rekao je za Forbes Slovenija Matej Mazi, zamjenik direktora investicionih fondova u NLB Skladih. “Prvo, raspoloženje ulagača dodatno se popravilo nakon izbora u SAD-u, što je dovelo do određenog pregrijavanja američkih cijena dionica. Drugo, američka ekonomija počela je pokazivati ​​znakove usporavanja od prošlog oktobra. Treće, najavljene mjere američkog predsjednika Donalda Trampa za deregulaciju i smanjenje korporativnih poreza još se nisu ostvarile, dok su se njegova obećanja da će ponovno pregovarati s trgovinskim partnerima i nametnuti carine na uvoz materijalizovala, povećavajući nesigurnost u američkoj ekonomiji“.

U Evropi ulagače privlače najave velikih ulaganja u naoružavanje i nove tehnologije. “S određenih aspekata, evropske dionice doista postaju sve atraktivnije. Inače, očekuje se da će dionice i sektori koji će najviše profitirati od najavljenog višegodišnjeg ciklusa velikih ulaganja u odbrambeni štit, zelenu tranziciju, obnovu infrastrukture i razvoj na području vještačke inteligencije biti atraktivniji”, rekao je Roman Zidarn, analitičar Triglav Sklada.

Jeftinije dionice

Evropske dionice u godinu su ušle znatno jeftinije od američkih, a jaz ostaje i nakon posljednjeg rasta. Odnos cijene i zarade za kompaniju u MSCI Europe indeksu bio je 14x – cijena dionice bila je 14 puta veća od zarade po dionici. Ovo je mnogo manje od 22x za američke dionice.

“Američko tržište dionica već se neko vrijeme trguje s istorijski visokom premijom u odnosu na druga tržišta. To je bio odraz ne samo nadmoći SAD-a i viših poslovnih rezultata američkih kompanija u poređenju s kompanijama na drugim tržištima, već i ogromnog entuzijazma za vještačku inteligenciju i zanemarivanja činilaca rizika. Sada su ti činioci ponovno postali relevantni i već su se djelimično materijalizovali”, rekao je Zidarn.

Rast američkih indeksa u posljednje dvije godine podstakle su prvenstveno velike tehnološke kompanije, takozvana sedmorka veličanstvenih: Majkrosoft (Microsoft), Epl (Apple), Envidja (Nvidia), Meta Platforms, Alfabet (Alphabet), Amazon i Tesla. Ali 2025. godine sedam divova, koji predstavljaju oko 30 posto tržišne vrijednosti S&P 500, zabilježilo je dublje padove od indeksa, čineći polovinu gubitaka indeksa do 11. marta.

Tehnološke dionice dobra su dugoročna investicija

Mazi ne očekuje oporavak dionica tih kompanija sve dok postoje neizvjesnosti zbog najavljenih carina i mjera odmazde trgovačkih partnera. Međutim, do promjena bi moglo doći u narednim mjesecima ako se Tramp umjesto na carine fokusira na deregulaciju, smanjenje poreza na dobit i debirokratizaciju javnog sektora. Tehnološke kompanije takođe će imati koristi od očekivanog smanjenja kamatnih stopa od strane Federalnih rezervi, rekao je upravitelj imovine. Fed je u srijedu drugi put zaredom ostavio kamatne stope nepromijenjene, ali ove godine očekuje dva smanjenja.

Zidarn takođe smatra da kompanije iz pomenute grupacije dugoročno ostaju atraktivna investicija. “Međutim, parametri korišćeni u njihovom vrednovanju sigurno su se promijenili. Zbog rasta rizika povećan je traženi prinos. Povećali su se i pritisci konkurencije, posebno od strane kineskih kompanija, koje su postale konkurentnije, posebno u automobilskom i tehnološkom sektoru“.

Takav je slučaj početkom godine bio s kineskim modelom vještačke inteligencije DipSIk (DeepSeek) koji je, prema podacima istoimene laboratorije, uporediv s vodećim ChatGPT modelom, ali je cijena njegovog razvoja bila znatno manja od troškova razvoja američkog modela koji je razvio OpenAI. Azijske dionice takođe rastu. Hongkonški Hang Seng indeks je od početka godine ojačao više od 26 posto.

Odbrana kao podsticaj ekonomiji

U međuvremenu, ekonomske vijesti iz Evrope manje su pesimistične nego što su bile prošle godine. “Energetska kriza postepeno jenjava, ekonomska aktivnost se stabilizovala, iako je i dalje na niskim nivoima. Osim toga, Njemačka je najavila velika ulaganja u infrastrukturu i odbranu koja bi mogla značajno doprinijeti ekonomskom rastu kako Njemačke, tako i cijele EU”, rekao je Mazi. Prema analitičarima investicione banke Goldmen Saks (Goldman Sachs), EU takođe ima koristi od činjenice da, s izuzetkom 25-postotnih carina na čelik i aluminijumu, još nije podvrgnuta širim Trampovim carinama, kao što je slučaj s Kanadom, Meksikom i Kinom.

Evropske odbrambene zalihe bile su najveći dobitnici Trampovih geopolitičkih intervencija, koje su uključivale smanjenje vojne pomoći Ukrajini, početak mirovnih pregovora s Rusijom i Ukrajinom te zahtjev da evropski NATO partneri povećaju izdvajanja za obranu i preuzmu odgovornost za bezbjednost i obnovu Ukrajine nakon rata.

Njemački proizvođač oružja Rajnmetal (Rheinmetall), koji je najveći dobavljač artiljerijske municije od 155 mm za Ukrajinu i koji ima rekordnu knjigu narudžbi od početka rata, dobio je više od 130 posto na vrijednosti od početka godine. Dvocifreni rast udjela ove godine bilježe i italijanski Leonardo, francuska Thales grupa, Dassault i Safran te švedski Saab. Postoje i inicijative za pomoć odbrambenim kompanijama u proizvodnji oružja uz pomoć evropskih proizvođača automobila, čije fabrike nisu u potpunosti iskorišćene zbog pada konkurentnosti. Rajnmetal takođe pregovara s ljubljanskim proizvođačem naoružanja za borbena vozila pješadije Valhalla Turrets o uspostavljanju zajedničle prozvodnje u Sloveniji.

Evropski čelnici odgovorili su na Trampove poteze planom ponovnog naoružavanja koji uključuje 150 milijardi eura zajmova i ublažena fiskalna pravila za ulaganja u odbranu. Njemačka je, međutim, donijela novi zakon s dvotrećinskom većinom u parlamentu koji predviđa fond od 500 milijardi eura za ulaganja u infrastrukturu. Ovo je preokret za državu, koja u prošlosti nije bila sklona pretjeranom zaduživanju.

Obećavajuća infrastruktura

Trampov protekcionizam i politika “America Firsta” nasilno su probudili Evropu i upozorili je na potrebu smanjenja zavisnosti od SAD-u i jačanja vlastitih strateških aktivnosti, rekao je Zidarn. “Promijenjena paradigma izuzetno je važna, stoga ne čudi što su se evropski čelnici složili da dopuste korišćenje nekonvencionalnih izvora finansiranja, što uključuje blaža fiskalna pravila za jačanje odabranih područja kao što su odbrana, zelena tranzicija, vještačka inteligencija i infrastruktura“.

Evropske su dionice stoga atraktivnije od američkih u značajno kratkom roku, rekao je Mazi, ali to se ne odnosi samo na odbrambene kopanije. “Najavljeni njemački infrastrukturni paket čini evropske proizvođače cementa, betona i građevinskog materijala zanimljivima. Osim toga, kompanije koje djeluju u područjima pametnih mreža, industrijske automatizacije i digitalizacije energetskih sistema, poput Schneider Electrica i Siemensa, ostaju atraktivne.”

NLB fondovi manje su optimistični u pogledu srednjoročnih i dugoročnih trendova, “jer Evropa još nije uspjela uspostaviti fiskalnu uniju, ostaje energetski zavisna od uvoza, a istovremeno se suočava s pretjeranim birokratskim teretom”, dodaje.

Je li mir koristan i za evropske proizvođače oružja?

Ulagači su uglavnom bili nespremni za transatlantski zaokret, prema analitičarima Goldmen Saksa. U anketi učesnika konferencije, 58 posto ispitanika vjeruje da će američke dionice zabilježiti veći rast 2025. godine, dok samo osam posto vjeruje da će evropske dionice prednjačiti.

Prema njihovim prognozama, evropske dionice još imaju prostora za rast. “Još vidim potencijal za rast do kraja godine: naša 12-mjesečna prognoza još predviđa rast od 5-6 posto, ali tržište je već poraslo 10-12 posto od početka godine, tako da mislim da smo već imali velike povrate od evropskih dionica”, rekla je Šeron Bel (Sharon Bell), viša istraživačica i strateg u banci.

Prema riječima Bel, rast odbrambenog sektora ne zavisi niti od ishoda rata u Ukrajini, jer će EU u svakom slučaju morati ulagati u odbranu. “Ako ne bude mira u Ukrajini, Evropa će trošiti više na odbranu; ako bude mira u Ukrajini, Evropa mora obezbijediti taj mir i stoga trošiti više na odbranu. U svakom slučaju, Evropa će trošiti više na odbranu, što pomaže obrambenim tvrtkama”, rekla je.

Završetak trogodišnjeg rata u Ukrajini donio bi još dvije koristi evropskoj ekonomiji. Prvo, Svjetska banka procjenjuje da bi obnova Ukrajine koštala oko 500 milijardi dolara u sljedećoj deceniji, što bi otvorilo vrata evropskim ulaganjima u ukrajinski građevinski sektor i podstaklo rast. Drugo, završetkom rata ruski bi se prirodni gas mogao vratiti u Evropu, smanjujući cijene energije, a time i inflaciju na kontinentu.

Jan Artiček, Forbes Slovenija