Kako posluju kineske kompanije koje modernizuju prugu Beograd – Budimpešta
Pad nadstrešnice na željezničkoj stanici u Novom Sadu ponovo je u fokus stavio dvije kineske kompanije koje su glavni izvođači na rekonstrukciji i modernizaciji pruge Beograd – Budimpešta. To su China Railway International i China Communications Construction Company.
Dvije kompanije su dugo prisutne u Srbiji, a sudeći prema njihovim finansijskim izvještajima izuzetno im dobro ide.
China Railway International uspješnija je u ovom dvojcu i zahvaljujući rezultatima iz prošle godine moglo bi se reći da je među prvih pet najvećih kineskih kompanija u Srbiji.
Uspješnija je i uprkos tome što radi na manje projekata u našoj zemlji u odnosu na CCCC.
Obje su većinski državne kompanije, ali su i listirane na berzi.
U 50 najvećih kompanija u svijetu
China Railway International posluje u Srbiji preko ogranka u Beogradu. Registrovan je još 2017.
Prema opisu sa sajta ove kompanije, oni su dio velike kineske grupacije China Railway Group, koja je na listi Fortune 500 odnosno među 500 najvećih kompanija u svijetu. Na ovogodišnjem rangiranju su na 35. poziciji sa prihodima od 178 milijardi dolara i profitom od 2,15 milijardi dolara. Osim toga, imaju više od 314.000 zaposlenih.
Fortune ih opisuje kao 130 godina staru kompaniju i jednog od najvećih svjetskih izvođača radova u oblastima izgradnje i inženjeringa.
CRI je formiran kao dio strategije internacionalizacije poslovanja. Kao ključni sektori u kojima rade navode se željeznice, autoputevi, mostovi, tuneli, metro, stanice i zgrade, ali i drugi projekti poput izgradnje elektrana i stadiona.
Ono što se može vidjeti kada je riječ o istaknutim projektima na njihovom sajtu jeste da mahom prezentuju projekte u Kini, afričkim i azijskim zemljama. Stigli su i do Fidžija u Okeaniji, pa i do Antarktika gdje grade kinesku naučno-istraživačku stanicu.
Kada je riječ o Evropi, istaknuti su samo projekat pruge Beograd-Budimpešta i elektrane u Bjelorusiji.
Zanimljivo je da za projekte imaju opise, ali kada se klikne na projekat mađarsko-srpske pruge, može samo da se vidi slika voza Soko.
Biznis u Srbiji
Prema dostupnim informacijama, CRI u Srbiji radi na samo dva projekta. Jedan je pruga Beograd-Budimpešta dok smo od resornog ministra Gorana Vesića mogli da čujemo i da rade na pruzi Sombor-Vrbas, kao i da će biti angažovani na pruzi Pančevo-Subotica.
Uprkos tome, ovi projekti su očigledno veoma isplativi jer je prošle godine ogranak China Railway International imao prihode od čak 71,7 milijardi dinara odnosno oko 612 miliona eura.
To je i dvostruko bolji rezultat nego godinu prije kada su prihodovali 35,2 milijardi dinara.
Na ove prihode ostvarili su neto dobit od 4,59 milijardi dinara ili 39 miliona eura. Kao i kod prihoda, i profit kompanije je praktično dupliran u odnosu na 2022. kada je bio 2,4 milijardi dinara.
Prošle godine, ogranak CRI u Srbiji zapošljavao je 125 radnika. To je za 20 više nego u 2022. a dvostruko više nego u vreme pandemijske 2020. i naredne godine.
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
| Ukupni prihodi | 4,1 | 9,3 | 27 | 35,2 | 71,7 |
| Neto dobit | 0,08 | -1,45 | 4,49 | 2,4 | 4,59 |
| Broj zaposlenih | 83 | 63 | 63 | 105 | 125 |
Izvor: APR; Iznosi su u milijardama dinara
Problemi – poreska kontrola i izvršenja
Ono što se može vidjeti s druge strane medalje, jeste da je Poreska uprava prije nešto više od mjesec dana počela poresku kontrolu u ogranku ove kineske kompanije. Zbog toga je izrečena mjera privremenog ograničenja, koja se i dalje vodi kao aktivna.
Protiv kompanije se prethodnih godina vodilo više sudskih sporova, ali kako se može vidjeti iz dostupnih podataka, ali i iz finansijskog izvještaja, većina nije finansijski značajna odnosno riječ je o sporovima male vrijednosti koji ne mogu da ugroze poziciju kompanije.
S druge strane, u prethodne četiri godine nekoliko puta bila je i na meti izvršitelja zbog dugova. Uglavnom su izvršenja tražile privatne firme, a najveće je bilo 9,4 miliona dinara, pokazuju dostupni podaci.
Ono što je zanimljivo jeste da je ove godine prvi put izvršenje tražila i država. Tačnije, Uprava carina i u dva navrata naplaćena su potraživanja ove institucije. To se može vidjeti i na sajtu Narodne banke Srbije.
Specijalisti za ultra veliku infrastrukturu
Za razliku od partnerske firme, China Communications Construction Company, nije istakla prugu Beograd-Budimpešta među ključne projekte na svom sajtu. S druge strane, izdvojili su projekat mosta Zemun-Borča, kao i autoputa Bar-Boljare u Crnoj Gori.
Most Zemun-Borča gradila je kompanija China Road and Bridge Corporation, a od nje je, spajanjem sa China Harbour Engineering Company nastao CCCC.
Za sebe kažu da su vodeći globalni sveobuhvatni pružalac usluga „ultra velike infrastrukture“. Takođe sebe smatraju najvećim svjetskim dizajnerom i graditeljem luka, autoputeva i mostova, ofšor platformi za vađenje nafte, kao i najveći proizvođač kranova za kontejnere.
I oni ponosno ističu da su na listi Fortune 500 najvećih svjetskih kompanija. Kako se može vidjeti iz ovogodišnjeg rangiranja, nalaze se na 63. poziciji. Fortune navodi da imaju 136,6 milijardi dolara prihoda i 1,67 milijardi dolara profita odnosno 219.000 radnika.
Imali su problema sa Svjetskom bankom koja im je ograničila mogućnost učešća u projektima koje finansira. To je učinjeno, kako je obrazloženo, zbog prevare na projektu izgradnje puteva na Filipinima. Sankcije su trajale od 2009. do 2017. Zapravo, kažnjena je kompanija China Road and Bridge Corporation (uz još šest drugih firmi), ali je CCCC kao njen nasljednik podnio zabranu. Prema izvještajima stranih medija, probleme su imali i u Bangladešu (zbog navodnog podmićivanja zvaničnika), Ekvatorijalnoj Gvineji (takođe za navodno podmićivanje) i Maleziji.
Biznis u Srbiji
U Srbiji CCCC posluje takođe preko ogranka. Osnovan je nešto ranije u odnosu na CRI – 2014. godine.
Za razliku od partnera, imaju značajno više radnika – 290 u prošloj godini.
S druge strane, prihodi su im osjetno manji. Prošle godine prihodovali su 16,9 milijardi dinara odnosno oko 145 miliona eura. To je smanjenje u odnosu na prethodne dvije godine kada su se kretali oko 20 milijardi dinara.
Prošle godine imali su i gubitak od 130,5 miliona dinara odnosno 1,11 miliona eura.
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
| Ukupni prihodi | 12,2 | 4,7 | 20,3 | 20,8 | 16,9 |
| Neto dobit | 0,16 | 0,14 | 0,51 | 0,028 | -0,13 |
| Broj zaposlenih | 152 | 110 | 271 | 291 | 290 |
Izvor: APR; Iznosi su u milijardama dinara
Zanimljivo je da posljednja tri finansijska izvještaja nisu uspijevali da podnesu iz prve kako treba. Podaci APR pokazuju da su prve verzije bile „nepotpune i računski netačne“ što je kasnije ispravljeno.
Kontrolu Poreske uprave prošli su pre svog partnera i to čak tri puta – 2018, 2019. i 2021, pokazuju podaci APR-a. Takođe su i oni morali da se suoče sa naplatom dugova preko izvršitelja koje su tražili njihovi poslovni partneri.
Inače, China Communications bio je angažovan na nekim od najpoznatijih infrastrukturnih projekata u Srbiji. Osim pruge Beograd-Budimpešta, bili su angažovani i na autoputevima Preljina-Požega, Surčin-Novi Beograd i Obrenovac-Surčin.
Ivan Radak, urednik Forbesa Srbija