Jeste li znali da je u Hrvatskoj nastao prvi smrznuti šlag u svijetu?

Ledo šlag, omiljeni proizvod mnogih, bilo da ga koriste kao dodatak uz kafu, kolače, voće ili kao samostalan desert, na tržištu je preko pet decenija. Jedan je od najstarijih Ledovih proizvoda i uprkos promjenama trendova i ukusa potrošača, on je opstao na tržištu: manje je poznato da se, zapravo, radi o Ledovoj inovaciji.

Proizvodnja sladoleda i smrznute hrane u Hrvatskoj, ali i tadašnjoj Jugoslaviji počela je u drugoj polovini 50-ih godina prošlog vijeka. Prema podacima iz Hrvatske tehničke enciklopedije, tadašnja Zagrebačka mljekara 1958. godine kupila je poluautomatski stroj za proizvodnju sladoleda.

Ledo šlag na tržište pušten 1966. godine

S obzirom na to da su kapaciteti te proizvodnje bili daleko manji od potražnje, sedam godina kasnije, 1965. godine otvara se nova tvornica sladoleda, koja dobija naziv “Ledo”. U nove pogone preseljene su neke stare mašine, ali je nabavljeno i nekoliko novih. Već sljedeće, 1966. godine potrošačima je ponuđen novi proizvod – do tada nepoznat na domaćem i stranom tržištu – smrznuta umućena slatka pavlaka, odnosno šlag.

Šlag se pravi tako da se u slatku pavlaku, ručnim ili električnim miješalicama inkorporira vazduh i tako nastaje pjena. Ali, problem je što šlag nije mogao dugo ostati nepromijenjen, odnosno vrlo brzo bi izgubio svojstva.

Za pomoć oko istorije nastanka smrznutog šlaga obratili smo se Ledu, iz kojeg su nam skrenuli pažnju na seminarski rad inženjerke Dubravke Filjak iz 1977. godine. Ona je tada, kao zaposlena u Ledu, pripremila rad za Seminar mljekarske industrije u kojem navodi da se početkom 1965. godine počelo s eksperimentima dobijanja tučene slatke pavlake dužeg trajanja.

Na žalost, nije zabilježeno koji su tačno stručnjaci – tehnolozi bili uključeni u razvoj tog proizvoda, a čije je znanje i iskustvo u proizvodnji industrijskog sladoleda, sasvim sigurno odigralo važnu ulogu. Nakon godine dana eksperimenata napokon su uspjeli proizvesti umućenu pavlaku koja može da se održi na niskim temperaturama i više od 12 mjeseci.

Postupak proizvodnje patentiran 1969.

Postupak proizvodnje smrznute umućene pavlake, navodi se u radu inženjerke Filjak, bio je prvi u svijetu, te je priznat kao patent. Tadašnji Savezni zavod za patente priznao ga je u februaru 1969. godine, no proizvod je pušten na tržište i prije nego što je usvojen zahtjev za patentom. Do tada šlag nije postojao kao proizvod, već se isključivo pripremao ručno, prije konzumacije.

Ledo šlag danas se prodaje u karakterističnim plavim čašicama, što je dizajn koji je, s manjim izmjenama, aktuelan već nekoliko decenija. Ali, mnogima nostalgiju budi prugasto pakovanje kojeg se sjećaju iz 80-ih godina ili ranije. Na žalost, ne zna se ko je autor tog dizajna. Ipak, iz Leda kažu da im je, s obzirom na karakter proizvoda, kod razvoja ambalaže prioritet očuvanje kvaliteta.

Tehnologija proizvodnje je značajno napredovala u posljednjih šest decenija, pa je samim tim došlo i do promjene formulacije koje su pratile nove tehnološke procese. Kolika je trenutna prodaja Ledo šlaga, nismo uspjeli saznati, s obzirom na to da se radi o poslovnoj tajni, ali je poznato da se dio proizvodnje izvozi, najviše na susjedna tržišta – Sloveniju i Bosnu i Hercegovinu. Ali, taj proizvod se može pronaći i u Njemačkoj, Austriji, Irskoj, pa čak i u Azerbejdžanu.

Ledo je od 1992. do 2021. bio dio Agrokora, odnosno Fortenova. U septembru 2021. godine preuzima ga Nomad Foods, britanska kompanija koja je najveći evropski proizvođač smrznute hrane. Ledo danas zapošljava oko 950 radnika, a prihodi su, prema posljednjem dostupnom izvještaju iz 2022. godine iznosili oko 157 miliona eura.

Marko Repecki, Forbes Hrvatska