Aerodrom u Tirani nova avio-kapija Zapadnog Balkana

Aerodrom TIA (Tirana International Airport) bilježi rast od 200% putnika za tri godine. Sa 3,3 miliona u 2019. godini, do kraja 2024. ta cifra će premašiti 10 miliona putnika.

Kada je jedna od najvećih albanskih kompanija, Kastrati grupa (Kastrati Group), krajem 2020. godine preuzela aerodrom u Tirani, najavili su ulaganje od 100 miliona eura u narednih 20 godina i plan da do 2024. godine prevezu devet miliona putnika. Samo dvije godine kasnije, kompanija je povećala planiranu investiciju 40% na ukupno 140 miliona eura i već investirala 60 miliona eura. Kada je riječ o broju putnika i taj plan je  premašen. Po svim proračunima, aerodrom u Tirani će do kraja godine prevesti 10 miliona putnika, što znači da će postići bolji rezultat i od aerodroma u Beogradu, koji je do sada bio najznačajnija avio luka u regionu.

Glavni operativni direktor Aerodroma Tirana, Pjervitorio Farabi (Piervittorio Farabbi), kaže da je jedan od razloga zbog kojih je aerodrom u Tirani postao najprometniji i najpoželjniji aeorodrom u regionu, sinergija između svih aktera u avijacijskoj industriji Albanije: Vlade, Agencija za civilno vazduhoplovstvo, Alp Control, koji pruža usluge kontrole saobraćaja u tornju, i naravno Kastrati grupe, koja je 2020. godine postala jedini vlasnik.

“Kada je Kastrati grupa preuzela vlasništvo nad aerodromom, zajedno s ostalim akterima, stvorili su se uslovi za rast. Vlada je, na primjer, taksu za ukrcavanje, koja je iznosila 10 eura, smanjila na jedan euro, što je otvorilo mogućnosti za stvaranje odnosa s kompanijama kao što su Viz er (Wizz Air) prvo, a zatim i Rajaner (Ryanair)”, objašnjava Farabi.

Ne samo što su ove kompanije ponudile ogroman broj avio-linija, već su počele da stvaraju i bazu na aerodromu u Tirani. Za početak, to je uradio Viz er, koji trenutno ima bazu od 13 aviona, a planovi su da se taj broj poveća. Kada je riječ o Rajaneru, on još nema bazu, ali obavlja oko 80% saobraćaja.

“Ostatak obavljaju tradicionalni prevoznici poput Lufthanze (Lufthansa), Iberije (Iberia), Britiš ervejza (British Airways), ETA-e, Er Serbie (Air Serbia) i nekih prevoznika iz Zalivskog regiona. Očekujemo da će Rajaner, prije ili kasnije, donijeti odluku o uspostavljanju baze ovdje, što će upotpuniti bazu Viz era, kao i bazu Ee Albanije (Air Albania), koja je nacionalni prevoznik Albanije”, kaže Farabi.

Ono što je jedna od karakteristika aerodroma u Tirani je uravnotežena podjela između niskotarifnih prevoznika koji obično obavljaju direktne letove i nacionalnih avio kompanija, koji nude mogućnost povezivanja letova.

“Imamo i prilično dobru povezanost sa svim većim čvorištima u Evropi, počevši od Istanbula, zatim Beograda, Varšave s LOT-om. U Njemačkoj imamo i Minhen i Frankfurt s Lufthanzom, Beč s Ostrien Erlajnsom (Austrian Airlines), Madrid s Iberijom, London Hitrou (Heathrow) s Britiš Ervejsom, ESA, Fjumićino (Fiumicino). Tako da korišćenjem ovih mogućnosti možete putovati svuda u svijetu. Ne samo to, već zato što imamo vezu s Dubaijem preko Flaj Dubaija (FlyDubai), možete koristiti i Emirejts (Emirates) sa aerodroma u Dubaiju, na primjer“, nastavlja priču direktor aerodroma.

Broj onih koji bira aerodorom u Tirani, rapidno raste iz godinu u godinu. Do polovine septembra prevezli su oko 8 miliona putnika. Plan je da do kraja godine dostignu cifru od 10 miliona.

“Prošle godine smo imali 7,2 miliona. U 2019. godini imali smo 3,3 miliona, što znači da sada bilježimo rast od 200% u odnosu na 2019. i 55% u odnosu na prošlu godinu. Da vam dam predstavu, s 8 miliona putnika ne samo da smo nadmašili broj putnika od prošle godine, već i broj putnika u Beogradu, koji je imao oko 8 miliona putnika prošle godine. Sada planiramo premašiti 10 miliona putnika do kraja ove godine, što će nas učiniti ne samo najbrže rastućim aerodromom u Evropi, već i najvećim na Zapadnom Balkanu”, kaže Farabi.

Prije nego je Kastrati grupa preuzela aerodrom u Tirani, on je bio otprilike veličine kao aerodrom u Podgorici. Dvije godine kasnije taj prostor izgleda potpuno drugačije.

“Trenutno gradimo sedam novih stajališta za avione. Dodali smo šest u međuvremenu. Završili smo radove na novoj taksi stazi zvanoj Foxtrot. Proširili smo aerodrom, ali i dalje ga širimo, cilj nam je 40.000 kvadratnih metara, s opcijom da ga još više, da bi mogao imati kapacitet od 14-15 miliona putnika godišnje kada sve bude završeno”, navodi planove Farabi.

Putnika ima iz cijele Evrope, ali najveće tržište je između Italije i Albanije, jer tamo ima mnogo Albanaca. U početku je većina saobraćaja u Tirani bila usmjerena na VFR saobraćaj, odnosno posjete prijateljima i rodbini.

“Sada se to nadopunjuje tržištima u Njemačkoj i Velikoj Britaniji, ali postoji sve veći broj letova ka Zalivu. Imamo letove tokom ljeta za Dubai, Abu Dabi, Rijad, Džedu, Bahrein, Kuvajt Siti. Takođe, postoji sve veći interes sa sjevera Evrope. Air Baltic je već najavio da će proširiti uslugu koju su ove godine obavljali iz Rige do Talina i planiraju dalje širenje. Ove godine smo dodali Iberiju iz Madrida, Transaviju iz Amsterdama, koja je dio Air France KLM grupe. Naravno, plan je da iskoristimo ovaj razvoj kako bismo proširili pistu i omogućili da se u nekom trenutku obavljaju transatlantski letovi direktno ka Sjevernoj Americi. Voljeli bismo istražiti mogućnost direktnih letova iz Tirane do, recimo, Njujorka, Bostona ili Toronta,“ kaže Farabi.

Na pitanje koliko građana Crne Gore koristi aerodrom u Tirani, Farabi odgovara da te podatke bilježi granična policija, a ne oni, ali da je prema njihovim procjenama, oko 70.000 Crnogoraca koristilo aerodrom u oba pravca.

“Očekujemo da taj broj dosegne 150.000-180.000 do kraja godine. Zamislite da očekujemo oko 400.000 putnika iz Kosova. Imamo čak i putnike iz sjevera Grčke. Dakle, ovo nije samo aerodrom za Albaniju, već za cijeli Zapadni Balkan, ako hoćete”, navodi on.

Farabi ističe da postoje i drugi privatizovani aerodromi na Balkanu, ali da kada je riječ o aerodromu u Tirani, onda ključnu ulogu igra jedna činjenica – vlasnik je domaća kompanija.

“Na primjer, Beograd vodi Vinci, američka kompanija. Prištinu vodi LIMAC, američko-francuska kompanija. LIMAC je kompanija koja upravlja i aerodromom u Prištini. Skoplje vodi kompanija TAV, koja je dio Aéroports de Paris Grupe. Tirana je jedini privatizovani aerodrom na Balkanu kojim upravlja kompanija sa Zapadnog Balkana, Kastrati Grupa. To nam omogućava da uložimo resurse koje vidite, pretvorene u cement, asfalt, prozore, infrastrukturu, asfalt za taksi stazu, hangar za avione koji gradimo. Jer postoji interes, ne samo kao posao, već i kao dio ove zajednice Zapadnog Balkana. Zato je priča o Tirani uspješna priča”, zaključuje Farabi.

Inače, na aerodromu zajedno s podružnicama, trenutno je zaposleno više od 1.300 osoba. Kompanija ukupno ima blizu tri hiljade ljudi.