Zašto su Katarci srećni što mogu Trampu da uvale svoj Boing 747

Kraljevska porodica Katara, vlasnica jedne od najvećih flota privatnih aviona u svijetu, tiho se rješava nekih od svojih najvećih aviona. Možda je pronašla idealnog primaoca za jedan od svojih Boing (Boeing) 747 džambo džetova u predsjednik SAD Donaldu Trampu (Donald Trump), koji je frustriran višegodišnjim kašnjenjima u zamjeni predsjedničkog aviona Air Force One.

Iako su mnogi spekulisali da su Katarci ponudili Trampu luksuzni avion kako bi se dodvorili ovom predsjedniku sklonom „trgovini“, postoji jednostavnije objašnjenje: jednostavno ga više ne žele.

Kraljevska porodica nije uspjela da proda avion, koji je stavljen na tržište još 2020. godine, prema arhiviranoj ponudi. Pokloniti ga, moglo bi vladarima Katara uštedjeti znatan novac na troškovima održavanja i skladištenja, rekli su stručnjaci za avijaciju za Forbes. Usrećiti Trampa bio bi dodatni bonus.

Katar, koji je već poklonio jedan luksuzni 747 i možda prizemljio još dva, savršeno oslikava opadajuću potražnju za ovim gutačima goriva, ogromnim i personalizovanim avionima. Malo je onih koji žele da ih kupe, a mnoge vlade i kraljevske porodice koje ih posjeduju pokušavaju da ih se riješe posljednjih deset godina.

„Katar, kao i mnoge moderne države, prelazi na lakše, svestranije avione, koji nude bolje ekonomske pokazatelje i diskretnije prisustvo za zvanična putovanja“, rekao je Linus Bauer, izvršni direktor avio-konsultantske firme BAA & Partners iz Dubaija za Forbes.

Pokloniti avion Trampu bila bi „kreativna strategija raspolaganja“ i označilo bi „zbogom zastarjelom modelu geopolitičkog teatra na nebu“.

Arabijsko, suvo poluostrvo bogato je naftom i gasom, što je Katar učinilo četvrtom najbogatijom državom u svijetu po BDP-u po stanovniku, a njegovu vladajuću porodicu, dinastiju Tani (Thani), nevjerovatno imućnom. Dio svog bogatstva uložili su u ekstravagantnu flotu od otprilike desetak aviona Erbas (Airbus) i Boing, koji su pretvoreni u luksuzne salone za mali broj putnika, kao i u manje poslovne avione kompanija Bombardije (Bombardier) i Daso (Dassault).

Tu je i 747 koji Tramp želi, a koji je nosio oznaku A7-HBJ – inicijale milijardera Hamada bin Džasima bin Džabera Al Tanija (Hamad bin Jassim bin Jaber Al Thani), premijera Katara od 2007. do 2013. godine. To je jedan od tri 747-8 koji su trenutno u kraljevskoj floti, kojom upravlja entitet zvan Qatar Amiri Flight. Kada je avion kupljen 2012. godine, njegova cijena iznosila je 367 miliona dolara, bez uračunatog enterijera koji je završen tek nakon tri godine i vjerovatno koštao desetine miliona dolara.

Za razliku od putničke verzije 747-8, koja može da preveze 467 osoba, HBJ avion je leteća palata projektovana za samo 89 putnika, sa dvije spavaće sobe, prostorijama za zabavu i sastanke i luksuznim enterijerom u bež i krem tonovima, koji je osmislila pariška dizajnerska kuća Kabine Pento (Cabinet Pinto). Opremljen je namještajem od drveća sikomore i vakapoua, svilom i prirodnom kožom.

Model 747, koji je ušao u upotrebu 1970. godine, bio je revolucionaran za vazdušni saobraćaj omogućivši dugolinijska putovanja po pristupačnijoj cijeni. Ali četiri velika motora znače i visoke troškove u doba kada su cijene goriva porasle. Prema podacima iz 2019. godine, VIP verzija 747-8 košta nevjerovatnih 23.000 dolara po satu letenja, prema portalu Korporejt Džet Investor (Corporate Jet Investor).

Tokom posljednje decenije, aviokompanije su povlačile iz upotrebe 747 i Erbas A340 sa četiri motora, zamjenjujući ih efikasnijim dvomotornim avionima širokog trupa poput Boinga 787 i Erbasa A350, ali i onima manjeg kapaciteta sa dužim dometom. Kao i Katar, brojne kraljevske porodice i vlade prelaze na manje leteće „palate“.

Veliki raskošni avioni su i bezbjednosni rizik

Pored velike potrošnje goriva, veliki raskošni avioni predstavljaju bezbjednosni rizik, napominje Ričard Abulafija (Richard Aboulafia), avio-konsultant kompanije Aerodynamic Advisory. „To su veliki ciljevi.“ A veliki avioni mogu sletjeti samo na duže piste, što ograničava njihovu upotrebu. „Mnogo je više aerodroma na koje možete sletjeti sa uskim trupom, a još više sa tradicionalnim biznis džetom“, dodaje on.

Boing 747 koji bi Katar mogao pokloniti Trampu letio je svega 1.069 sati u pet godina prije nego što je 2020. ponuđen na prodaju, prema brošuri kompanije AMAC Aerospace koja je dizajnirala njegov enterijer.

Jedan od preostala dva VIP 747-8 iz katarske flote nije se pojavljivao na radarima letova, što ukazuje da je možda povučen iz upotrebe, kaže Bauer. U 2018. Katar je sličan 747-8 poklonio turskom predsjedniku Redžepu Tajipu Erdoganu (Recep Tayyip Erdoğan) i prodao stariji 747-SP firmi za upravljanje imovinom, koja je avion vjerovatno stavila u skladište.

Masivni, visoko personalizovani avioni sa neobičnim enterijerima teško se prodaju. „Tržište za ovakav avion je izuzetno nelikvidno“, kaže Abulafija.

Kao ilustracija služi raskošni 747-8 koji je naručio saudijski prestolonasljednik Sultan bin Abdulaziz Al Saud, prije svoje smrti 2011. godine. Avion je rastavljen za djelove 2022. sa svega 42 sata leta.

Aktivna Saudijska kraljevska 747 flota svedena je na jedan avion, dok su dva prizemljena u posljednje tri godine. Prestolonasljednik Mohamed bin Salman, koristi manje avione poput Boinga 737 i 787-8.

Boing 747-8 i dalje ima visoku vrijednost kao teretni avion zbog ogromnog unutrašnjeg kapaciteta. Dvije trećine od ukupno 155 prodatih primjeraka Boinga bili su teretni, uključujući i posljednji koji je napustio fabriku 2023. godine. Ali avioni poput katarskih 747-8 teško se mogu prepraviti za teret jer su konstrukcijski i mehanički optimizovani za duge letove sa malo putnika i luksuznim enterijerom, kaže Bauer.

„To bi zahtijevalo potpuno izbacivanje enterijera, jačanje poda, rezanje vrata za teret i ponovnu sertifikaciju strukturalne bezbjednosti – ekstremno skup i komplikovan proces“, rekao je.

Poklanjanjem 747-8 Sjedinjenim Državama, Katar bi izbjegao i sve veće troškove održavanja, jer se flota 747 sve više smanjuje širom svijeta i ima sve manje mehaničara koji znaju da rade na njima, kaže Džon Goglia (John Goglia), bivši mehaničar i član Nacionalnog odbora za bezbjednost saobraćaja SAD-a (U.S. National Transportation Safety Board). Brošura iz 2020. navodi da je avionu predstojao remont stajnog trapa 2024. i potpuna 12-godišnja inspekcija 2027. godine. Ovakve provjere, tokom kojih se avion i motori rastavljaju, mogu trajati mjesecima i koštati milione dolara. „Brojevi su zapanjujući“, rekao je Goglia.

Nasuprot tome, Tramp, koji je bijesan jer je Boing godinama u zakašnjenju sa realizacijom ugovora vrijednog 3,9 milijardi dolara za opremanje dva 747 aviona za predsjedničku upotrebu, tvrdio je u utorak da će katarski avion uštedjeti američkim poreskim obveznicima stotine miliona dolara. „Samo budala ne bi prihvatila ovaj poklon u ime naše zemlje“, napisao je Tramp na svojoj društvenoj mreži Truth Social.

Stručnjaci za avijaciju nisu tako sigurni. Avion bi morao biti rastavljen i detaljno provjeren zbog moguće prislušne opreme. A zatim, osim ako administracija ne prihvati kompromis u bezbjednosti, morao bi biti opremljen prema vojnim standardima: sa enkriptovanim komunikacionim sistemima, zaštitom elektronike od nuklearnog zračenja i odbranom protiv projektila. Boing, uprkos kašnjenjima, već godinama radi na tome sa dva aviona koja je počeo da prerađuje 2018. tokom Trampovog prvog mandata.

Prema procjenama Abulafije, trebalo bi najmanje pet godina da se krene ispočetka – osim ako se ne olabave bezbjednosni zahtjevi.

„Ne mogu da zamislim da bi bilo koji iskusni visoki oficir Ratnog vazduhoplovstva rekao da je to dobra ideja“, rekao je. Demokrate, ali i neki republikanci, izražavaju zabrinutost zbog etičnosti prihvatanja tako skupog poklona od strane strane države.

Boingov cilj da isporuči nove predsjedničke avione, prvobitno planiran za 2024, sada je pomjeren za 2028. ili 2029, ali je kompanija nedavno saopštila Vazduhoplovstvu da bi mogla završiti radove do 2027. ukoliko se zahtjevi olabave. Trampova administracija je dala milijarderu Ilonu Masku (Elon Musk) zadatak da pronađe načine za ubrzanje procesa.

Boing ima problema sa dobavljačima enterijerskih komponenti, dizajnom električnih instalacija i pronalaskom radnika sa bezbjednosnim sertifikatima za rad na ovako osjetljivom projektu.

Za Katar, malu naciju sa moćnim susjedima poput Irana i Saudijske Arabije, potencijalni poklon predstavlja još jedan primjer kako velikodušno koristi svoje finansijske resurse za sticanje saveznika. Katar je potrošio milijarde dolara kako bi podržao garnizon od 10.000 američkih vojnika u bazi Al Udeid, najvećem američkom uporištu na Bliskom Istoku. Takođe je donirao milijarde američkim univerzitetima i tink-tenkovima i razvio poslovne veze sa porodicom Tramp. U Kataru je u pripremi i golf teren sa Trampovim imenom, a katarski državni investicioni fond više puta je investirao sa Džaredom Kušnerom (Jared Kushner), Trampovim zetom.

Ako Tramp i preuzme 747, Katarcima će i dalje ostati više nego dovoljno aviona iz flote Amiri Flight, kao i pristup izvršnim avionima Qatar Airwaysa, napominje konsultant za poslovnu avijaciju Brajan Foli (Brian Foley). „Neće im nedostajati.“

Jeremy Bogaisky, Forbes

Why The Qataris Are Happy To Dump Their 747 On Trump