Zašto je francuski premijer podnio ostavku nakon 27 dana na funkciji

Francuski premijer, Sebastien Lekorni (Sebastien Lecornu), podnio je danas ostavku zajedno sa svojom vladom, manje od mjesec nakon imenovanja i svega nekoliko sati nakon što je objavljen novi kabinet, dramatično produbljujući političku krizu u zemlji.

To je najnoviji šok u nizu događaja koji nagovještavaju da se Francuskom, drugom najvećom članicom EU, sve teže upravljiva, piše Gardian (Guardian).

Šta se upravo desilo?

Lekorni, koji je imenovan prije 27 dana, u ponedjeljak je podnio ostavku – svoju i svoje vlade – jedva 12 sati nakon što su saopštena ključna imena u kabinetu. Time je postao premijer s najkraćim mandatom u savremenoj francuskoj istoriji.

Ovaj 39-godišnji bivši ministar odbrane, blizak saveznik predjsednika Emanuela Makrona (Emmanuel Macron), bio je peti premijer Francuske od predsjednikovog reizbora 2022. i treći od kako je Makron raspustio parlament i raspisao prijevremene parlamentarne izbore održane prošlog ljeta.

Lekorni je okrivio partijsku nepopustljivost, rekavši da je bio „spreman na kompromis, ali je svaka partija željela da svaka druga usvoji njen puni program“. „Ne bi mnogo trebalo da to funkcioniše“, dodao je, ali „partijski stavovi“ i „pojedini egoi“ stoje na putu.

Njegov odlazak uznemirio je tržišta: indeks CAC 40 pao je 2%, a euro 0,7%. Odnos duga i BDP-a Francuske je treći najviši u EU, nakon Grčke i Italije, gotovo dvostruko iznad 60% dopuštenih pravilima EU – kao i projektovani budžetski deficit od skoro 6%.

Zašto se to desilo?

Korjeni krize leže u vanrednim parlamentarnim izborima 2024, koji su proizveli viseći parlament podijeljen na tri otprilike jednaka bloka: ljevicu, krajnju desnicu i Makronovu alijansu desnog centra, pri čemu nijedna grupa nije ni blizu jasne većine.

Finansijska kriza Francuske dodatno je pojačala nestabilnost, kao i predsjednički izbori 2027. Makron se ne može ponovo kandidovati, a kako svaka partija želi da uoči glasanja jasnije obilježi svoj prostor, zajedničko tlo u parlamentu postaje još teže naći.

Lekorni se suočio s teškim zadatkom da kroz podijeljenu skupštinu progura restriktivni budžet s ciljem obuzdavanja rastućeg deficita – zadatak koji je porazio njegova dva neposredna prethodnika, Fransoa Bajrua (François Bayrou) i Mišel Barnije (Michel Barnier), koje su poslanici oborili zbog tog plana.

Neposredni okidač za njegovu ostavku izgleda da je bila reakcija partije desnog centra Le Republiken (Les Républicains, LR) na novi kabinet. Ta partija je ocijenila da većinom nepromijenjeni sastav ne odražava „duboki zaokret“ s prošlom politikom koji je Lekorni obećavao.

Objava glavnih ministarskih mjesta u nedjelju uveče izazvala je oštre kritike širom političkog spektra: i saveznici i protivnici su je osuđivali kao previše desno ili nedovoljno desno usmjerenje, prijeteći obaranjem nove vlade.

Posebno je bijes izazvao povratak Bruna Le Mera (Bruno Le Maire) – Makronovog ministra ekonomije proteklih sedam godina – u vladu, sada kao ministra odbrane. To su političari iz većine partija shvatili kao potvrdu da Makronove probiznis ekonomske politike nijesu tema za preispitivanje.

Šta bi moglo uslijediti?

Nacionalni zbor (Rassemblement National, RN) Marin Le Pen (Marine Le Pen) i Žordana Bardele (Jordan Bardella) pozvao je Makrona da raspusti parlament i raspiše nove izbore, dok je radikalno lijeva Nepokorena Francuska (La France insoumise, LFI) ponovila svoje dugotrajne zahtjeve da sam predsjednik podnese ostavku.

Makron ima tri glavne opcije, sve rizične i nijedna naročito privlačna:

1. Imenovati novog premijera. Figura iz njegovog tabora sada izgleda malo vjerovatna, dok bi i umjereni ljevičar doveo u pitanje teško izborenu penzionu reformu. S druge strane, postavljanje potvrđenog desničara razbjesnilo bi lijevi blok. S obzirom na hitnu potrebu za minimalnim konsenzusom da bi se bar usvojio ovogodišnji budžet, neki analitičari sugerišu da bi mogao pokušati da se osloni na nadstranačkog tehnokratu.
2. Raspustiti Nacionalnu skupštinu i raspisati nove parlamentarne izbore – potez za koji je uporno govorio da ga nerado povlači, a ankete sugerišu da bi vjerovatno donio još jedan podijeljeni parlament, ili čak otvorio vrata vladi RN-a.
3. Podnijeti ostavku. Ali i to je više puta odbacio, poručivši da neće odstupiti prije predsjedničkih izbora 2027 – glasanja koje se vidi kao istorijska raskrsnica u francuskoj politici, pri čemu Le Pen osjeća najbolju šansu do sada da dođe na vlast.