Zaduženost u regionu i Evropi — Gdje je Crna Gora na listi najvećih dužnika

Crna Gora dijeli gotovo isti nivo javnog duga sa Sjevernom Makedonijom, Hrvatskom i Slovačkom, dok su mnoge članice Evropske unije daleko zaduženije.

Analiza portala Bankar pokazala je da, iako prednjači u regionu Zapadnog Balkana po visini zaduženosti, u evropskom prosjeku dug Crne Gore ne spada među najveće. Na začelju regionalne ljestvice nalazi se Bosna i Hercegovina sa svega oko 28 odsto bruto domaćeg proizvoda (BDP), dok u Evropi rekordno nisku zaduženost bilježi Estonija – oko 20 odsto BDP-a. Na drugoj strani skale, neprikosnoveni evropski rekorder ostaje Grčka, čiji javni dug premašuje 160 odsto BDP-a.

Prema zvaničnim podacima Ministarstva finansija, 31. marta 2025. ukupan javni dug Crne Gore iznosio je 4,508 milijardi eura, odnosno 56,93 odsto BDP-a. Neto dug, nakon odbitka depozita i zlatnih rezervi vrijednih oko 111 miliona eura, iznosio je 4,208 milijardi eura, ili 53,15 odsto BDP-a.

Spoljni dug ima dominantan udio i iznosi 4,13 milijardi eura ili 52,15 odsto BDP-a, dok je unutrašnji dug iznosio 321,06 miliona eura (4,05 odsto BDP-a). U odnosu na kraj 2024. godine, udio javnog duga u BDP-u je smanjen, što je rezultat snažnog nominalnog rasta ekonomije i djelimične otplate obaveza u prva tri mjeseca 2025.

Najveći dio obaveza odnosi se na obveznice na međunarodnom tržištu, koje čine 53,3 odsto ukupnog javnog duga. Na domaćem tržištu država se povremeno zadužuje emisijom državnih zapisa i obveznica, ali u znatno manjem obimu.

Uporedna slika: Region i Evropa

Crna Gora se, s javnim dugom od 56,9 odsto BDP-a (mart 2025), i dalje nalazi na samom vrhu zaduženosti Zapadnog Balkana. Iza nje slijede Albanija i Sjeverna Makedonija, obje sa nivoom zaduženosti od oko 55 do 56 odsto BDP-a. Srbija ima značajno niži dug od oko 47 odsto BDP-a, dok Bosna i Hercegovina bilježi daleko najniži nivo – svega oko 28 odsto BDP-a na kraju 2024. godine.

Kada se pogleda šire evropsko okruženje, Hrvatska je zemlja Evropske unije čiji nivo javnog duga (oko 57,6 % BDP-a krajem 2024.) je najbliži Crnoj Gori, dok se Slovačka nalazi odmah iza sa oko 59,3 % BDP-a.

Evropa: Grčka i dalje bez premca

Na nivou Evropske unije, prosječan javni dug iznosi oko 81 odsto BDP-a, dok je u eurozoni taj prosjek nešto viši, odnosno oko 88 odsto.

Najzaduženija evropska država i dalje je Grčka, čiji javni dug premašuje 160 odsto BDP-a. Iako je Atina posljednjih godina ostvarila napredak u smanjenju zaduženosti, teret dugova iz perioda dužničke krize početkom prošle decenije i dalje značajno opterećuje njene finansije. Italija slijedi sa oko 137 odsto BDP-a, a na trećem mjestu je Francuska sa približno 110 odsto.

U gornjem dijelu ljestvice nalaze se i Španija (oko 107%), Belgija (oko 106%) i Portugal (oko 103%), dok se Njemačka, uprkos snažnoj ekonomiji, kreće oko 64% BDP-a zbog povećanog zaduživanja u periodu pandemije i energetskih kriza.

Na suprotnom kraju skale su države sa izrazito niskim nivoom javnog duga. Estonija prednjači s dugom od svega oko 20 odsto BDP-a, dok Bugarska i Luksemburg održavaju zaduženost ispod 25 odsto. Ove zemlje su, zahvaljujući konzervativnoj fiskalnoj politici i ograničenom javnom sektoru, zadržale visoku kreditnu pouzdanost i niske troškove zaduživanja.

Izazovi pred Vladom: Fokus na 2027. godinu

Iako je trenutni nivo javnog duga Crne Gore daleko od grčkih ili italijanskih rekorda, visok udio spoljnog duga i značajne obaveze po osnovu međunarodnih obveznica znače da će naredne godine biti ključne za očuvanje fiskalne stabilnosti.

Posebno se izdvaja 2027. godina, kada dospijeva otplata značajnog dijela postojećih obveznica. Riječ je o obavezama od milijardu eura koje će država morati ili da isplati iz budžeta, ili da refinansira novim zaduženjem. Ukoliko tržišni uslovi tada budu nepovoljni, troškovi refinansiranja mogli bi dodatno opteretiti javne finansije, navodi Bankar.