Trojica naučnika osvojila Nobela za ekonomiju za rad o inovacijama i „kreativnom uništenju“

Džoel Mokir (Joel Mokyr), Filip Ažion (Philippe Aghion) i Piter Hauit (Peter Howitt) osvojili su Nobelovu nagradu za ekonomiju za 2025. godinu za svoj rad o tome kako inovacije i sile „kreativnog uništenja“ podstiču ekonomski rast, saopštila je danas Kraljevska švedska akademija nauka (Royal Swedish Academy of Sciences).

Ova prestižna nagrada, službenog naziva Nagrada Centralne banke Švedske za ekonomske nauke u sjećanje na Alfreda Nobela, posljednja je koja se dodjeljuje ove godine i vrijedna je 11 miliona švedskih kruna (oko 1,2 miliona američkih dolara), prenosi Rojters (Reuters)

Prema saopštenju Akademije, rad laureata objašnjava kako tehnologija dovodi do pojave novih proizvoda i metoda proizvodnje koje zamjenjuju stare, čime se poboljšavaju životni standard, zdravlje i kvalitet života ljudi širom svijeta.

„Tokom posljednja dva vijeka, prvi put u istoriji, svijet je svjedočio kontinuiranom ekonomskom rastu. To je izvuklo ogroman broj ljudi iz siromaštva i postavilo temelje našeg blagostanja“, navodi se u saopštenju.

Ekonomski rast nije zagarantovan

Laureati su takođe pokazali da se takav napredak ne može podrazumijevati.

„Ekonomska stagnacija, a ne rast, bila je norma kroz većinu ljudske istorije. Njihov rad pokazuje da moramo biti svjesni prijetnji nastavku rasta i aktivno im se suprotstaviti“, saopštila je Akademija.

Mokir je profesor na Sjeverozapadnom univerzitetu (Northwestern University) u Evanstonu, u Sjedinjenim Američkim Državama, dok je Ažion profesor na Koledžu de Frans (Collège de France) i na poslovnoj školi INSEAD u Parizu, kao i na London School of Economics and Political Science u Velikoj Britaniji.

Hauit je profesor na Braun univerzitetu (Brown University) u Providensu, u SAD.

Mokir je dobio polovinu nagrade, dok su Ažion i Hauit podijelili drugu polovinu.

„Džoel Mokir koristio je istorijska posmatranja da identifikuje faktore neophodne za održiv rast zasnovan na tehnološkim inovacijama“, rekao je Džon Hasler (John Hassler), član Nobelovog komiteta.

„Filip Ažion i Piter Hauit razvili su matematički model kreativnog uništenja – beskrajan proces u kojem novi i bolji proizvodi zamjenjuju stare.“

Dobitnik poručuje: Evropa treba da uči od SAD i Kine

Govoreći telefonom na konferenciji za novinare, Ažion je rekao da je „još bez riječi“.

„Uopšte to nijesam očekivao, pa ne mogu da nađem prave riječi da opišem kako se osjećam“, kazao je.

Govoreći o ekonomskom rastu, Ažion je pozvao Evropu da uči od Sjedinjenih Država i Kine, koje su, kako je rekao, „našle načine da pomire konkurenciju i industrijsku politiku“.

„U Evropi smo, u ime politike konkurencije, postali vrlo protiv bilo kakvog oblika industrijske politike. Mislim da moramo da se razvijemo u tom pogledu i pronađemo način da uskladimo industrijsku politiku u oblastima poput odbrane, klime, vještačke inteligencije (AI) i biotehnologije, gdje smo vrlo jaki i imamo vrhunska istraživanja“, rekao je Ažion.

Nagrade za medicinu, fiziku, hemiju, mir i književnost objavljene su prošle sedmice.

Te nagrade ustanovljene su testamentom švedskog pronalazača dinamita i industrijalca Alfreda Nobela i dodjeljuju se od 1901. godine, uz nekoliko prekida, uglavnom tokom svjetskih ratova.

Nagrada za ekonomiju ustanovljena je mnogo kasnije, a prvi put je dodijeljena 1969. godine, kada su je osvojili Ragnar Friš (Ragnar Frisch) iz Norveške i Jan Tinbergen iz Nizozemske, za rad na dinamičkom ekonomskom modeliranju. Tinbergenov brat, Nikolaas Tinbergen, takođe je dobio Nobelovu nagradu — i to za medicinu 1973. godine.

Iako malo ekonomista ima status „poznatih imena“, među dobro poznatim dobitnicima su bivši predsjednik američkih Federalnih rezervi Ben Bernanki (Ben Bernanke), kao i Pol Krugmen (Paul Krugman) i Milton Fridmen (Milton Friedman).

Prošlogodišnja Nobelova nagrada za ekonomiju pripala je američkim akademicima Sajmonu Džonsonu (Simon Johnson), Džejmsu Robinsonu (James Robinson) i Daronu Aćemogluu (Daron Acemoglu), za istraživanje koje je ispitalo vezu između kolonizacije i uspostavljanja javnih institucija – s ciljem da se objasni zašto su neke zemlje decenijama zaglavljene u siromaštvu.