Šta Trampova pobjeda znači za Evropu i treba li brinuti zbog preseljenja proizvodnje u SAD

Trampov drugi predsjednički mandat prilika je da Evropa puno više stane na svoje noge i djeluje jedinstveno, o čemu govori i Dragijev izvještaj, kaže ekonomista Marko Jaklič.

Republikanac Donald Tramp (Donald Trump) pobijedio je na američkim predsjedničkim izborima vrativši se u Bijelu kuću nakon četiri godine. Istovremeno, republikanci će imati i većinu u Senatu, što će Trampu olakšati sprovođenje njegovih ekonomskih zamisli.

Kako se vaga sve više naginjala u Trampovu korist, američka finansijska tržišta su rasla, što je istorijski tipično, bez obzira na ishod. Vrijednost dolara skočila je u odnosu na euro, američki berzanski indeksi su porasli, bitkoin, koji je vrlo naklonjen Trampu, a još više njegovom velikom zagovorniku Ilonu Masku (Elon Musk), dosegao je novi rekord.

Kao ključne tačke Trampovog ekonomskog programa finansijski analitičari ističu prije svega smanjenje poreza, deregulaciju, izrazito stimulativnu fiskalnu politiku i protekcionističku ekonomsku politiku, kao i uvođenje novih carina – 10 ili 20 posto na svu robu koja se uvozi u SAD , pa čak i više, carine od 60 posto na stvari proizvedene u Kini. Minhenski ekonomski institut Ifo izračunao je da bi eventualne nove carine samo Njemačkoj izazvale 33 milijarde eura ekonomske štete, a njemački izvoz u SAD mogao bi se smanjiti 15 posto.

Prema Generali Investmentsu, pomenute mjere mogle bi pozitivno uticati na američke firme, naročito u sektorima poput energetike, finansija i industrije.

GZS: Carine gavna briga

Moguće dodatne ili veće carine, koje bi mogle doprinijeti selidbi proizvodnje iz Evrope u SAD, ističu kao glavnu zabrinutost u Privrednoj komori Slovenije (GZS).

Dodali su da će vrlo važne biti i mjere na području energetike, odnosno pristupa nafti i prirodnom gasu, koji su važne uvozne stavke za Evropu. “Pouzdano snabdijevanje i konkurentne cijene su naravno u interesu EU”, ističu.

Hoće li se Trampova trgovina ponovo pojaviti?

Tramp je u svom prvom mandatu bio više prijateljski raspoložen prema prljavim industrijama kao što su gas, nafta i industrija oružja, a manje prema industrijama vezanim za zelenu tranziciju, rekao je za Forbes Slovenia Aleš Lokar, šef tržišta dionica u Generali Investments asset managementu. 

Kao ključne tačke Trampovog ekonomskog programa finansijski analitičari ističu prije svega smanjenje poreza, deregulaciju, izrazito stimulativnu fiskalnu politiku i protekcionističku ekonomsku politiku, kao i uvođenje novih carina – 10 ili 20 posto carina na svu robu koja se uvozi u SAD , pa čak i više, carine od 60 posto na stvari proizvedene u Kini.

Mnogi očekuju ponovno pojavljivanje Trump Tradea. Koncept se pojavio kada je prvi put izabran, kada su tržišta reagovala na njegova obećanja o deregulaciji, smanjenju poreza i povećanoj potrošnji na infrastrukturu. U suštini, Trampova trgovina odražava očekivanja poslovnog okruženja.

Već u Trampovom prvom mandatu, američke dionice – posebno u tehnološkom i finansijskom sektoru – skočile su zahvaljujući rastućim prinosima državnih obveznica i snažnom dolaru.

Jaklič: Nema velikih razlika u ekonomskim programima

Ekonomista Marko Jaklič osvrnuo se na dodatne carine koje je uveo Tramp, ali ih je Džo Bajden (Joe Biden) dodatno pooštrio.

“Možda je Bajdenova retorika bila malo smirenija, ali smjer je bio sličan”, smatra on, dodajući da nema velikih razlika u ekonomskim programima između Trampa i njegove demokratske konkurentkinje Kamale Harris. Pritom dodaje da je Tramp tokom svog prvog mandata puno prijetio, ponašao se oštro, ponekad čak i neprijateljski, “ali na kraju za stolom odlučuje pragmatizam”.

On sam najveće izazove za Evropu u odnosu na SAD vidi u nedirektnim učincima koji će zavisiti od događaja na političkom parketu. “Prije svega, što će se dogoditi s energetskom krizom u Evropi i kako će se riješiti rat između Ukrajine i Rusije. Hoće li se događaji rasplamsati i rizici biti još veći”, prema njegovim riječima, glavna su pitanja.

Ilon Mask će takođe imati uticaj

Jaklič gleda uglavnom na Evropu, koja je po njemu previše podijeljena. “Evropa bi trebala puno više stajati na sopstvenim nogama, a o tome govori i Dragijev (bivši italijanski premijer Mario Draghi) izvještaj (Izvještaj o budućnosti ekonomske konkurentnosti Evrope, op. p. ). Pravi put je uobičajen način, puno evropskiji nego što je sada. Biće zanimljivo vidjeti kako će Evropa reagirati na Trampovu odluku o ratu u Ukrajini, hoće li odgovor biti ujednačen”, smatra.

Prema njegovim riječima, važnu riječ u američkom ekonomskom smjeru imaće i Ilon Mask, koji je tokom kampanje bio veliki Trampov pristalica. “Evropsko tržište je vrlo važno za SAD, ne samo za Teslu i Maska, i očito će imati svoju riječ u ekonomskom dijelu. Tesla zavisi od Evrope i od Kine”, dodaje.

Je li se Evropa pripremala za Trampovu pobjedu?

Prema Jakličevim riječima, Evropa se pripremala za Trampovu pobjedu jer se već donekle okrenula Kini, iako su inače prihvatili dodatne carine za kineska električna vozila. Ipak, tamo su u posljednjem periodu odlazile evropske delegacije, ali i pojedinačne nacionalne delegacije, među njima i slovenačka delegacija s ministrom ekonomije Matjažem Hanom.

Koliko su nam važni partneri Evropa i SAD

SAD je najvažniji partner EU za robni izvoz i drugi po važnosti za uvoz. Unija tradicionalno ima visok robni suficit sa SAD-om, ali deficit u uslugama, povezan s poslovnim uslugama, intelektualnim vlasništvom, finansijskim sektorom i ICT sektorom, gdje SAD u prosjeku ima veću konkurentsku prednost od EU pružatelji usluga.

Uz suficit u platnom bilansu, EU kao cjelina ulaže u SAD u obliku portfeljnih ulaganja – kupovina državnih obveznica. Direktna strana ulaganja obostrano su visoka između dvije ekonomije, pri čemu su američka u EU nešto viša nego evropska u SAD-u.

Slovenija je izvezla robe u vrijednosti od gotovo milijardu eura

Slovenija je u posljednjih 12 mjeseci (do kraja septembra) u SAD direktno izvezla robe u vrijednosti od 908 miliona eura, što je 27 posto više nego prije tri godine. Prema vrsti robe, izvoz je vrlo raznolik, pa 22 posto čine mašine, devet posto gvožđe i čelik, osam posto naučni instrumenti, šest posto metalni proizvodi, a isto toliko i vozila, navode iz GZS-a.

Jaklič takođe dodaje da će industrija oružja vjerovatno najbolje funkcionisati. “Bez obzira na ishod rata u Ukrajini, oružje će samo nastaviti napredovati zbog nepovjerenja koje generalno raste. Taj segment će sigurno rasti“, uvjeren je.

I u General Investmentsu smatraju da bi Trampova izolacionistička politika mogla intenzivirati potrebu za većom odbrambenom nezavisnošću članica EU, što znači povećanje budžetskih izdataka za odbranu. Pozitivna strana ovog scenarija mogla bi biti veća šansa za postizanje primirja u Ukrajini.

“Trampova pobjeda je novi zaokret za svjetsku ekonomiju”

Guardian je dodao da je Trampov povratak u Bijelu kuću “slon u sobi” za Međunarodni monetarni fond, a njegova ekonomska politika “mogla bi smanjiti globalni BDP za 0,5 postotnih bodova 2026. godine”. O dodatnim carinama, za koje se Tramp zalaže, CNN je napisao da bi “bile štetne na međunarodnom nivou”. “Ne samo da bi carine naštetile globalnom ekonomskom rastu i povećale inflaciju u SAD-u, mogle bi to učiniti i u inostranstvu ako bi druge zemlje odgovorile nametanjem viših carina na uvoz iz SAD-a”, napisali su.

Marko Rabuza, Forbes Slovenija