Prognoze EBRD: Crnogorska ekonomija usporiće zbog viših cijena u turizmu i rekonstrukcije TE

Rast crnogorske ekonomije usporiće ove godine na 2,9 odsto i tri odsto u 2026. zbog viših cijena u turističkom sektoru i rekonstrukcije Termoelektrane (TE) Pljevlja, pokazuju nove prognoze Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD).

„Procenjuje se da je privredni rast Crne Gore u 2024. godini bio niži (3,1 odsto) nego što se očekivalo u septembru prošle godine (3,8 odsto). Usporavanje u odnosu na snažan rast u 2022. i 2023. odražava značajno slabljenje turističkog sektora, nakon rekordne sezone u 2023“, piše u novim prognozama EBRD.

Rast u 2024. bio je, kako se navodi, podstaknut privatnom potrošnjom i bruto fiksnim kapitalnim investicijama, uz podršku ekspanzivne fiskalne politike, rasta plata i penzija, uvođenja ograničenja na maloprodajne i veleprodajne marže za određene proizvode i ambicioznih infrastrukturnih projekata.

„Međutim, neto izvoz je pao, djelimično zbog značajnog pada turizma nakon rekordne 2023. godine, jer je talas turista i imigranata iz Rusije i Ukrajine oslabio. Inflacija je značajno pala sa vrhunca od 17,5 odsto u novembru 2022. na 2,1 odsto u decembru 2024. godine“, navodi EBRD.

Očekuje se da će rast BDP-a dodatno usporiti na 2,9 odsto u 2025. i 3 odsto u 2026. godini, „jer bi više cijene u turističkom sektoru (podstaknute velikim povećanjem plata) mogle ograničiti potražnju, dok će rekonstrukcija Termoelektrane Pljevlja (koja obezbjeđuje oko polovinu ukupne količine električne energije za zemlju) značajno povećati uvoz električne energije.

„S druge strane, rast plata mogao bi podržati brži rast potrošnje“, piše u izvještaju.

Rast u regionu približno isti zbog slabe potražnje iz EU

Rast u zemljama Zapadnog Balkana ostao je na približno istom nivou u 2024. godini kao i u 2023, na 3,5 odsto, zbog slabe spoljne potražnje iz najznačajnijeg trgovinskog partnera regiona – Evropske unije, s obzirom na to da je izvoz robe i dalje bio slab. S druge strane, domaći faktori (privatna potrošnja, rast plata, kao i povećanje javnih investicija) djelimično su ublažili ovaj negativni efekat, navodi se u izvještaju EBRD.

Turizam je, kako se dodaje, ostao snažan, posebno u Albaniji i na Kosovu (uključujući posjete dijaspore iz Zapadne Evrope), a u nešto manjoj mjeri i u Crnoj Gori. Očekuje se blagi rast na 3,6 odsto u 2025. i 2026. godini. 

EBRD upozorava da i dalje postoje značajni rizici, uključujući nastavak slabe spoljne potražnje iz eurozone i moguće poremećaje u globalnoj trgovini, djelimično podstaknute politikama nove administracije SAD. Zemlje sa snažnim, izvozno orijentisanim proizvodnim sektorom, poput Srbije, Bosne i Hercegovine i Sjeverne Makedonije, mogle bi se suočiti s indirektnim negativnim efektima kroz svoj izvoz u eurozonu (i, u manjoj mjeri, u Kinu) u scenariju sa višim američkim carinama.

„S druge strane, ekonomije koje zavise od turizma, poput Albanije i Crne Gore, kao i Kosovo, koje se oslanja na doznake, mogle bi pretrpeti umjerenije posljedice, uglavnom zbog mogućeg usporavanja turizma iz zemalja EU usljed sporijeg rasta raspoloživih prihoda. Dodatni rizik za rast proizlazi iz zategnutog tržišta rada i rasta plata, što može pojačati inflatorne pritiske, ali i negativno uticati na konkurentnost i buduće prilive stranih direktnih investicija“, navodi EBRD.