Ministri EU podržali konačnu zabranu ruskog gasa

Ministri zemalja članica Evropske unije (EU), nadležni za energetiku, danas su u Luksemburgu podržali predlog za potpunu zabranu uvoza gasa iz Rusije u EU od 2028. godine.

Ministri su potvrdili polaznu osnovu Savjeta za pregovore, prema kojoj bi uvoz ruskog gasa bio zabranjen od 1. januara 2026. godine, uz prelazni period za postojeće ugovore potpisane prije 17. juna ove godine.

Za kratkoročne ugovore taj rok bi isticao 17. juna 2026, a za dugoročne 1. januara 2028. Od tada bi uvoz ruskog gasa, kako putem gasovoda, tako i tečnog prirodnog gasa (LNG), bio u potpunosti zabranjen.

Prema pregovaračkom okviru Savjeta, postojeći ugovori o isporuci ruskog gasa mogli bi se mijenjati samo iz uskih, tehničko-operativnih razloga, ali te izmjene ne bi smjele dovesti do povećanja količine isporučenog gasa.

Predviđen je i izuzetak za zemlje bez izlaza na more „koje su pogođene nedavnim promjenama u lancima snabdijevanja“, što se u ovom trenutku odnosi prije svega na Mađarsku i Slovačku, prenosi STA.

Lakši uvoz gasa koji nije iz Rusije

Prema polazištima Savjeta, u odnosu na prvobitni predlog Evropske komisije, planirano je olakšavanje administrativnih procedura za uvoz gasa koji ne potiče iz Rusije, u poređenju s onima za ruski gas.

Uveden je i mehanizam prethodnog odobrenja:

• za ruski gas dokumentacija bi se morala podnijeti najmanje mjesec dana prije isporuke;
• za gas iz drugih zemalja – najmanje pet dana ranije.

Za određene države ovaj zahtjev ne bi ni važio, navodi se u saopštenju Savjeta EU.
Kod pošiljki LNG-a koje sadrže mješavinu ruskog i neruskog gasa, dokumentacija bi morala precizno navesti udio svakog, a uvoz bi bio dozvoljen samo za neruski dio.

Nacionalni planovi za diverzifikaciju snabdijevanja

Nova uredba predviđa da sve članice EU moraju pripremiti nacionalne planove diverzifikacije snabdijevanja gasom.

Izuzetak bi imali oni koji dokažu da više ne kupuju ruski gas.

Slična pravila već važe i za uvoz ruske nafte.

Savjet EU predviđa reviziju sprovođenja uredbe dvije godine nakon njenog stupanja na snagu, i razjašnjava odredbu koja omogućava privremeno ukidanje zabrane u slučaju ozbiljnog rizika po energetsku bezbjednost.

Slovenija podržava zabranu

Slovenija je takođe podržala tzv. opšti pristup Savjeta, prenosi STA.

Zamjenica stalne predstavnice Slovenije pri EU, Andreja Viher Vajt (White), naglasila je značaj sigurnosti snabdijevanja energentima i sprečavanja naglih skokova cijena.

Po njenim riječima, mehanizmi iz predloga uredbe upravo tome i služe.

Premijer Robert Golob ranije je izjavio da Slovenija podržava zabranu, ali nije precizirao kada bi je trebalo sprovesti.

Zeleno svjetlo za početak pregovora

Savjet EU sada može započeti pregovore s Evropskim parlamentom, koji je svoj pregovarački stav usvojio prošlog četvrtka.

Parlament smatra da se veza s Rusijom može prekinuti godinu dana ranije od prijedloga Komisije, dakle, već 1. januara 2026.

Prema njihovom prijedlogu, izuzeci bi vrijedili:

• za kratkoročne ugovore do 17. juna 2026,
• za dugoročne do 1. januara 2027.

Rusi i dalje isporučuju petinu gasa EU

Razgovori o zabrani uvoza ruskih energenata traju od početka invazije na Ukrajinu u februaru 2022.

Evropska komisija je u maju 2022. predstavila strategiju RePowerEU, kojom je planirano postepeno ukidanje uvoza svih ruskih fosilnih goriva do kraja 2027.

Da bi se nadomjestio ruski gas, koji je 2022. činio čak 40% evropskog snabdijevanja, EU je obezbijedila alternativne isporuke – prvenstveno iz Norveške i Sjedinjenih Američkih Država.

Iako je količina ruskog gasa znatno smanjena, Rusija je i dalje značajan dobavljač, pokrivajući prošle godine oko 19% potreba EU.

Uvoz LNG-a u EU je porastao za 43% u odnosu na 2021. godinu, što pokazuje koliko je teško potpuno napustiti ruske energente.

EU je najveći kupac ruskog gasovodnog gasa i LNG-a, i do danas nije uvela sankcije na gas, iako jeste na ugljen i naftu.

Sankcije na rusku naftu i ugalj

Evropska komisija je u decembru 2022. zabranila uvoz ruske sirove nafte, a u februaru 2023. i rafinisanih naftnih proizvoda.

Udio ruske nafte u uvozu EU pao je s 27% (2021) na 3% (2024). Zabranjen je i uvoz ruskog uglja.

Mađarska i Slovačka protiv zabrane

Neke države članice, posebno Mađarska i Slovačka, koje nemaju izlaz na more, protive se sankcijama i najnovijem prijedlogu potpune zabrane uvoza ruskih energenata.

Obje zemlje imaju finansijsku korist od uvoza ruskog gasa za vlastite potrebe i od tranzita preko svoje teritorije.

Premijeri Viktor Orban i Robert Fico poznati su po bliskim političkim vezama s Moskvom, a njihove zemlje ostaju najveći kupci ruskih energenata u EU.

Rusija izvozi, ali po znatno nižoj cijeni

Od početka rata 2022, EU je od Rusije kupila fosilne energente u vrijednosti od 215 milijardi eura (gas, nafta i ugalj zajedno), čime se nalazi na drugom mjestu iza Kine, koja je u istom periodu potrošila 278 milijardi eura.

Prema podacima Centra za istraživanje energije i čistog zraka (CREA), septembarski prihodi Rusije od izvoza fosilnih goriva iznosili su 546 miliona eura dnevno – najniže od početka invazije.

Iako je fizički izvoz pao samo 5% u odnosu na septembar 2022, prihodi su se prepolovili, što pokazuje da Rusija energente i dalje izvozi u sličnim količinama kao prije rata, ali po znatno nižoj cijeni.