EU lideri postigli dogovor o odbrani i Ukrajini
Evropski lideri podržali su danas planove za povećanje izdvajanja za odbranu i obećali da će i dalje biti uz Ukrajinu u svijetu koji je uzdrman preokretom američke politike nakon izbora Donalda Trampa za predsjednika.
„Evropa mora da prihvati ovaj izazov, ovu trku u naoružanju. I mora da pobijedi,“ rekao je poljski premijer Donald Tusk na vanrednom odbrambenom samitu u Briselu, prenosi Reuters.
Evropa je, kako je kazao, u cjelini zaista sposobna da pobijedi u bilo kom vojnom, finansijskom ili ekonomskom sukobu sa Rusijom.
“Mi smo jednostavno jači,“ istakao je Tusk.
Lideri EU pozdravili su ovosedmične predloge Evropske komisije da im se da fiskalna fleksibilnost u potrošnji na odbranu i da zajednički pozajme do 150 milijardi eura (160 milijardi dolara) za kredite vladama EU da potroše na svoju vojsku.
U zajedničkoj izjavi svih 27 država članica, lideri su pozvali svoje vlade da hitno detaljno razmotre ove predloge.
Samit u Briselu održava se u pozadini dramatičnih odluka o politici odbrane vođenih strahom da bi Rusija, ohrabrena svojim ratom u Ukrajini, mogla napasti sljedeću zemlju EU i da Evropa ne može da se osloni na SAD da joj priteknu u pomoć.
„Želim da vjerujem da će Sjedinjene Države stati uz nas. Ali moramo biti spremni i ako to nije slučaj“, rekao je francuski predsjednik Emanuel Makron (Emmanuel Macron) u obraćanju francuskoj naciji uoči samita.
On je naglasio da je Rusija postala prijetnja za cijelu Evropu, što je izazvalo oštre kritike Moskve.
EU lideri su takođe izrazili podršku Ukrajini, ali je ta izjava usvojena bez mađarskog nacionalističkog lidera Viktora Orbana, saveznika Donalda Trampa.
U izjavi koju je potpisalo ostalih 26 lidera EU naglašeno je da ne može biti pregovora o Ukrajini bez same Ukrajine, te su se obavezali da će nastaviti da joj pružaju pomoć.
„Ovdje smo da branimo Ukrajinu,“ rekao je predsjedavajući sastanka Antonio Košta (Antonio Costa) dok su on i predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen (Ursula von der Leyen), oboje sa širokim osmjesima, srdačno dočekali ukrajinskog predsjednika Volodimira Zelenskog na samitu, što je u oštrom kontrastu sa nedavnim sukobom između Trampa i Zelenskog u Ovalnoj kancelariji u Vašingtonu prošle nedjelje.
Ali decenije oslanjanja na američku zaštitu, razlike u finansiranju i pitanje kako bi francuska nuklearna zaštita mogla da se koristi za Evropu, pokazali su koliko bi bilo teško za EU da popuni prazninu koju je ostavio Vašington nakon što je zamrznuo vojnu pomoć Ukrajini.
Vašington je prošle godine, prema podacima NATO-a, obezbijedio više od 40% vojne pomoći Ukrajini, a dio te pomoći Evropa nije mogla lako da nadoknadi. Neki lideri su i dalje gajili nadu, barem u javnosti, da bi Vašington mogao da se ubijedi da se vrati svojoj ranijoj ulozi.
„Moramo da osiguramo, hladne i mudre glave, da podrška SAD ostane zagarantovana u narednim mjesecima i godinama, jer Ukrajina zavisi i od njihove pomoći za odbranu“, rekao je odlazeći njemački kancelar Olaf Šolc (Olaf Scholz).
Zvanično saopštenje sa samita nije se direktno bavilo pozivom Zelenskog liderima EU da podrže ideju o primirju između ruskih i ukrajinskih snaga u vazduhu i na moru. Zelenski je rekao liderima EU da bi takvo primirje bila prilika da se testira volja Moskve da okonča svoju trogodišnju invaziju.
Francuski nuklearni kišobran
U znak ozbiljnosti trenutne situacije, francuski predsjednik Emanuel Makron izjavio je da je Francuska otvorena za razgovore o proširenju zaštite koju njen nuklearni arsenal pruža evropskim partnerima.
Ova izjava naišla je na oprezno pozitivne reakcije. Neki, poput predsjednika Litvanije Gitanasa Nausede, rekli su da bi takav „nuklearni kišobran predstavljao zaista ozbiljno sredstvo odbrane od Rusije“. Poljska je ocijenila da je ideja vrijedna razmatranja, dok su drugi, poput Čeha, naglasili potrebu da SAD ostanu uključene.
Tramp je izjavio da Evropa mora preuzeti veću odgovornost za sopstvenu bezbjednost i da Sjedinjene Američke Države neće štititi NATO saveznika koji ne izdvaja dovoljno sredstava za odbranu.
Trampova odluka da se odmakne od čvrste američke podrške Ukrajini i zauzme pomirljiviji stav prema Moskvi duboko je uznemirila Evropljane, koji Rusiju vide kao najveću prijetnju.
Naglašavajući nivo zabrinutosti, stranke koje teže formiranju nove njemačke vlade u utorak su se složile da ukinu ustavna ograničenja na zaduživanje kako bi finansirale odbrambenu potrošnju.
U drugim djelovima Evrope, Norveška će više nego udvostručiti svoj finansijski doprinos Ukrajini ove godine, dok će istovremeno povećati sopstvene izdvajanja za odbranu, saopštio je premijer te zemlje.
Norveška, koja posjeduje najveći državni investicioni fond u svijetu sa imovinom vrijednom 1,8 biliona dolara, ostvarila je ogroman prihod od prodaje gasa Evropi nakon ruske invazije na Ukrajinu 2022. godine, i sada se suočava sa pritiscima i u zemlji i u inostranstvu da poveća svoju pomoć.
