Crna Gora napredovala u oblasti demokratije, najbolji rezultat do sada

Crna Gora je napredovala u oblasti demokratije i na listi britanskog Ekonomist intelidžens junita (EIU) zauzela 52. mjesto, što je za devet pozicija bolji rezultat u odnosu na prošlu godinu.

Izvještaj pod nazivom „Doba konflikta“ je obuhvatio 165 država i dvije teritorije. Zemlje su podijeljene u četiri kategorije: “potpune demokratije”, “manjkave demokratije”, “hibridni režimi” i “autoritarni režimi”, a ocjenjuju se od 0 – autoritarni režimi, do 10 – potpuna demokratija.

Prema indeksu demokratije za 2023. godinu, koji objavljuje Ekonomist intelidžens junit (EIU), dio Grupe Ekonomist, Crna Gora sada ima prosječnu ocjenu 6,67 od maksimalnih deset i nalazi se u kategoriji „manjkavih demokratija“.

”Ove zemlje imaju slobodne i poštene izbore i, čak i ako ima problema (kao što su povrede slobode medija), osnovne građanske slobode se poštuju. Međutim, postoje značajne slabosti u drugim aspektima demokratije, uključujući probleme u upravljanju, nerazvijena je politička kultura i nizak nivo političkog učešća”, navode iz EIU, objašnjavajući šta podrazumijevaju “nepotpune demokratije” (flawed democracy).

Od zemalja regiona, najbolje je rangirana Slovenija na 31. mjestu sa ocjenom 7,75. Slijede Hrvatska na 58. mjestu (6,50), Srbija na 64. (6,33) i Bosna i Hercegovina na 94. mjestu (5,00).

„Crna Gora je drugu godinu zaredom zabilježila najveći napredak u regionu istočne Evrope, pošto je njen rezultat porastao sa 6,45 u 2022. na 6,67. Crna Gora je 2021. godine napredovala iz ‘hibridnog režima’ u ‘nepotpuno demokratiju’ i uspjela je u teškoj tranziciji nakon smjene bivše vladajuće Demokratske partije Crne Gore i njenog lidera Mila Đukanovića na izborima. Ovo je bio prvi demokratski prenos vlasti od kolapsa bivšeg komunističkog režima nakon 1990«, piše u izvještaju.

Dodaje se da su konkurentski parlamentarni izbori u junu 2023. godine, na kojima je pobijedila nova centristička partija, Pokret Evropa sad, pomogli da se poboljša rezultat u kategoriji izborni proces i pluralizam na 8,75.

U kategoriji manjkavih demokratija su i SAD sa ocjenom 7,85, Italija, Portugal, Slovenija, Belgija, Hrvatska, Srbija, Mađarska, Brazil, Albanija, Sjeverna Makedonija…

„Zemlja koja vapi za promjenom su SAD. Ako se izbori svedu na nadmetanje između predsjednika Džoa Bajdena i bivšeg predsjednika Donalda Trampa, kako izgleda, zemlje koja je nekada bila svetionik demokratije će vjerovatno kliziti dublje u podjele i razočaranje“, smatraju analitičari Ekonomista.

Crna Gora iz „hibridnog režima“ izašla 2021. godine

Crna Gora je godinama bila u kategoriji „hibridni režim“ iz koje je izašla 2021. godine. U hibridnim režimima, kako se navodi u izveštaju, izbori imaju značajne nepravilnosti koje ih često sprečavaju da budu i slobodni i pošteni, uobičajen je pritisak vlasti na opozicione stranke, korupcija ima tendenciju da bude široko rasprostranjena, vladavina prava je slaba, kao i civilno društvo. Tipično za ove režim je „uznemiravanje i pritisak na novinare“, a pravosuđe nije nezavisno.

Stanje demokratije po državama je ocjenjivano u pet kategorija: izborni proces i plurizam, funkcionisanje vlasti, političko učešće, demokratska politička kultura i građanske slobode.

Po kategorijama, Crna Gora ima najbolju ocjenu za izborni proces i pluralizam, 8,75.

Funkcionisanje vlasti je ocijenjeno sa 7,14, građanske slobode sa 7,06, političko učešće sa 6,67, dok je najgore ocijenjena politička kultura, 3,75.

U ovogodišnjem izvještaju, Crna Gora je dobila najbolju ocjenu do sada. Najbolji rezultat do sada (6,57) zabilježen je za 2006. godine, kada je obnovljena nezavisnot države, da bi taj indeks padao sve do 2014. kada je zabilježena najgra ocjena od 4,78.

Od tada indeks demokratije raste, pa je za 2022. godinu Crna Gora imala ocjenu demokratije od 6,45, za 2021. godinu 6,02, za 2020. godinu 5,77, a za 2019. godinu 5,65.

Nastavljen trend regresije i stagnacije u svijetu

U izvještaju EIU se navodi da je u 2023. broj zemalja klasifikovanih kao demokratije povećan za dvije, na 74, ali je globalni indeks pao na 5,23 sa 5,29 u 2022, što znači da je nastavljen trend regresije i stagnacije iz posljednjih godina.

Potpunih demokratija sa indeksom većim od osam ima 24, kao godinu ranije, dok je onih sa manjkavom demokratijom 50, ili dvije više nego 2022.

Od preostalih 95 zemalja, 34 su hibridni režimi, a 59 je klasifikovano kao autoritarni.

Na vrhu liste po indeksu demokratije za 2023. je Norveška (sa ocjenom 9,81) a slijede Novi Zeland, Island, Švedska, Finska i Danska.

Na začelju su Centralnoafrička Republika, Sjeverna Koreja i Mjanmar i posljednji Avganistan sa samo 0,26 poena.

Gledano po regionima, najviše potpunih demokratija je u Zapadnoj Evropi, 15 od ukupno 24. Takođe, osam zemalja Zapadne Evrope nalazi se među deset najbolje plasiranih u indeksu demokratije.