Ski lift na Zlatiboru dobio dozvolu iako ne ispunjava uslove
Državna revizorska institucija (DRI) utvrdila je da u periodu 2022–2024. nijesu bile preduzete sve aktivnosti kako bi se obezbijedili uslovi za efikasno upravljanje žičarama za transport lica u Srbiji. Takođe, nadležni nijesu u dovoljnoj mjeri sprovodili aktivnosti u cilju bezbjednog rada žičara.
Postoji rizik i da su pojedine žičare bile u upotrebi u revidiranom periodu, a da nijesu bile primijenjene sve propisane mjere bezbjednosti.
Prema raspoloživim podacima Ministarstva građevinarstva, na teritoriji Srbije postoji više od 60 žičara.
Od tog broja, na osnovu podataka Instituta za rudarstvo i metalurgiju Bor, za oko 40 žičara je obavljen stručni pregled tokom prethodne dvije sezone.
Broj žičara za koje su podnijeti zahtjevi Direkciji za željeznice za izdavanje odobrenja za rad je 31. Do januara 2025. godine 27 žičara dobilo je odobrenje.
U nadležnosti Skijališta Srbije je ukupno 31 žičara. Preostale su u nadležnosti lokalnih samouprava i drugih pravnih lica.
O važnosti upravljanja žičarama za transport lica svjedoči veliki broj turista koji se, naročito u zimskom periodu, prevozi njima. Kao i podatak da se u prethodnom periodu u svijetu desilo više incidenata sa žičarama, navodi DRI u izvještaju objavljenom 9. septembra.
Cilj revizije DRI bio je da se utvrdi da li su subjekti revizije preduzeli odgovarajuće aktivnosti radi efikasnog upravljanja žičarama za transport lica.
Revizijom su obuhvaćene aktivnosti koje se odnose na oblast žičara za transport lica u periodu 2022–2024. Za odgovore na određena pitanja obuhvaćen je i duži vremenski period.
Revizijom DRI bili su obuhvaćeni Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, Direkcija za željeznice i JP Skijališta Srbije.
Do 2023. bez stručnog lica za pregled žičara
Iako je prema Zakonu iz 2019. godine bilo u obavezi, Ministarstvo građevinarstva do 2023. nije ovlastilo stručno lice koje vrši stručni pregled žičara.
Razlog je bio to što privredna društva, koja su do tada aplicirala, nijesu ispunila propisane uslove.
Ministarstvo je u maju 2023. ovlastilo Institut za rudarstvo i metalurgiju Bor da vrši stručni pregled žičara i specifičnih vučnih instalacija.
Prvi stručni pregledi žičara, koji su uslov za izdavanje odobrenja za rad žičara, obavljeni su krajem 2023. godine. Prva odobrenja za rad žičara izdata su početkom 2024. godine.
Razlog zbog čega do 2023. nije bilo ovlašćeno tijelo za obavljanje stručnog pregleda je to što privredna društva, koja su do tada aplicirala, nijesu ispunila odgovarajuće uslove, obrazložilo je Ministarstvo.
Radi se o uslovima koji su predviđeni Zakonom o žičarama za transport lica. Odnosno Pravilnikom o stručnom pregledu žičara za transport lica i specifičnih vučnih instalacija.
Ministarstvo navodi da je namjera bila da podnosilac zahtjeva dokaže da svu potrebnu opremu, uređaje i alate može da koristi i upotrebljava – već u trenutku podnošenja zahtjeva za izdavanje ovlašćenja.
Odnosno da se oprema, uređaji i alati fizički nalaze kod podnosioca zahtjeva u trenutku podnošenja zahtjeva.
Šta kaže zakon?
Zakon iz 2019. propisuje da se stručni pregled izvodi jednom godišnje, nakon remonta, nakon ponovnog postavljanja žičare ili specifične vučne instalacije poslije izmještanja. A po potrebi i češće, u propisanom obimu.
Stručnim pregledom se utvrđuje da li je postrojenje žičare ili specifične vučne instalacije opremljeno. I da li se održava u skladu sa važećim propisima i tehničkim uslovima.
Stručni pregled vrši stručno lice koje može biti pravno ili fizičko lice, ovlašćeno od strane ministarstva saobraćaja.
Žičara i specifična vučna instalacija može biti puštena u rad na osnovu odobrenja za rad žičare.
Odobrenje za rad žičare za period od godinu dana daje Direkcija na osnovu zahtjeva upravljača žičare.
Za postojeće žičare odobrenje za rad se daje uz uslov izvršenog godišnjeg stručnog pregleda kojim se pozitivno ocjenjuje sposobnost za bezbjedan rad žičare za naredni period.
Prvi stručni pregledi krajem 2023.
Prvi zahtjevi za vršenje stručnog pregleda podnijeti su u drugoj polovini 2023. A prvi stručni pregledi od strane Instituta obavljeni su u decembru te godine.
To za posljedicu ima da žičare prije toga nijesu ispunjavale propisane uslove za dobijanje odobrenja za rad.
Takođe, Zakonom o žičarama nije propisan rok za podnošenje zahtjeva za obavljanje stručnog pregleda žičara. Usljed toga su upravljači žičara podnosili zahtjeve u različito vrijeme tokom godine.
U pojedinim slučajevima su izvještaji o obavljenom stručnom pregledu, a nakon toga i odobrenja za rad žičara, izdati – nakon završetka ski sezone.
Prvi zahtjevi za izdavanje odobrenja za rad Direkciji za željeznice podnijeti su u januaru 2024. godine (nakon obavljenih stručnih pregleda). A prva odobrenja za rad žičara od strane Direkcije izdata su u februaru 2024. godine.
Skijališta Srbije su u 2024. podnijela 20 zahtjeva za odobrenje za rad žičara u ski centru Kopaonik. A Direkcija izdala 19 odobrenja. Za jednu instalaciju je bila nepotpuna dokumentacija.
Podnijeta su i dva zahtjeva za odobrenje za rad žičara u ski centru Zlatibor i dva u ski centru Stara planina. Po osnovu tih zahtjeva, Direkcija je izdala četiri odobrenja za rad.
U Srbiji više od 60 žičara, u januaru odobrenje za rad imalo 27
Na osnovu podataka Ministarstva, na teritoriji Srbije postoji više od 60 žičara. Od navedenog broja, na osnovu podataka Instituta, za oko 40 žičara je obavljen stručni pregled tokom prethodne dvije sezone.
Broj žičara za koje su podnijeti zahtjevi Direkciji za izdavanje odobrenja za rad je 31. Do januara 2025. godine 27 žičara dobilo je odobrenje za rad.
„Postoji rizik da su pojedine žičare u revidiranom periodu bile u upotrebi iako nijesu posjedovale odobrenja za rad. A da kod pojedinih žičara nije obavljen pregled ovlašćenog stručnog tijela što je moglo uticati na bezbjednost njihovog rada“, navodi DRI.
Jedno odobrenje bez ispunjenih uslova
Tokom revizije je utvrđeno i da je od 26 odobrenja koje je Direkcija za željeznice izdala u periodu 2022–2024, odobrenje za jedno izdato iako nijesu bili ispunjeni svi propisani uslovi.
Konkretno, kako se vidi iz izvještaja, za ski lift Bandera (Zlatibor) Skijališta Srbije su podnijela Direkciji zahtjev za izdavanje odobrenja za rad. Uz zahtjev je dostavljen i izvještaj o stručnom pregledu u kojem je ocijenjeno da žičara ne zadovoljava u pogledu sigurnosti i ispravnosti.
Uslov za izdavanje odobrenja za rad je izvršen godišnji stručni pregled kojim se pozitivno ocjenjuje sposobnost za bezbjedan rad žičare za naredni period.
Po podnijetom zahtjevu, Direkcija je tražila dopunu dokumentacije u dijelu upotrebne dozvole i evidencije svih lica koja učestvuju u održavanju i radu žičare.
Nakon dostavljene dodatne dokumentacije, Direkcija je 24. jula 2024. donijela rješenje o izdavanju odobrenja za rad – iako za žičaru nijesu bili ispunjeni svi propisani uslovi.
Prema obrazloženju Direkcije, razlog je povećan obim posla i nedovoljan broj zaposlenih.
U toku revizije DRI, Direkcija je 7. maja 2025. donijela rješenje o stavljanju van snage rješenja o izdavanju odobrenja za rad žičare za ski lift Bandera.
Šta je pokazao izvještaj za ski lift Bandera?
Prema izvještaju Instituta iz januara 2024, konstatovano je da u momentu stručnog pregleda postoje odstupanja u hidrauličkom sistemu u odnosu na odobrenu tehničku dokumentaciju.
Stručni tim Instituta je zaključio da ski lift Bandera ne zadovoljava u pogledu sigurnosti. Data je preporuka da je potrebno da se kontaktira proizvođač ski lifta i dovede hidraulička instalacija u projektovano stanje.
Nakon dobijenog izvještaja, Skijališta Srbije su isti u aprilu 2024, uz zahtjev za izdavanje odobrenja za rad, podnijela Direkciji. Iako je, kako navodi DRI, uslov za izdavanje odobrenja pozitivan izvještaj o stručnom pregledu kao dokaz o bezbjednosti žičare.
Nakon godinu dana, u januaru 2025, nakon obavljenog stručnog pregleda ski lifta Bandera, u zaključku je, kao i u prethodnom izvještaju, navedeno da se zaključuje da nijesu primijenjene sve propisane mjere bezbjednosti. I da Skijališta nijesu postupila po preporukama Instituta iz 2024.
Prema obrazloženju Skijališta Srbije, u prethodnom periodu preduzete su aktivnosti u cilju otklanjanja kvara na instalaciji ski lifta Bandera.
Odnosno, hidraulična jedinica i sam klip koji zateže uže na pogonskoj stanici je servisiran i pregledan od strane više hidrauličara. Zamijenjeno je i uže lifta. Ali kvar još nije otklonjen.
Navode da je u narednom periodu potrebno da se ugovori specijalna ekspertiza.
U toku revizije DRI, Skijališta Srbije su planom nabavki u junu 2025. predvidjela defektažu sa izradom analize stanja, neophodnih mjera i dokumentacije za ovaj ski lift.
Nedovoljno zaposlenih u Direkciji
DRI je utvrdila i da je u pojedinim slučajevima rok koji je protekao od podnošenja zahtjeva za izdavanje odobrenja za rad do donošenja rješenja o izdavanju odobrenja, bio duži od 30 dana.
Odnosno, u slučaju potrebe za dopunom dokumentacije protekao je kod pojedinih žičara rok od skoro godinu dana. A u slučaju kada nije bilo potrebe za dopunom dokumentacije protekao je rok od tri mjeseca. Kod donošenja dva rješenja o obustavi postupka protekao je rok od osam i 11 mjeseci.
Usled toga, postoji rizik da su pojedine žičare u revidiranom periodu bile u upotrebi – a da nijesu ispunjavale sve propisane uslove.
Prema obrazloženju Direkcije, razlog je povećan obim posla i nedovoljan broj zaposlenih.
Neefikasan nadzor republičke inspekcije
DRI je u izvještaju utvrdila i da preduzeće Skijališta Srbije nije preduzelo aktivnosti kako bi sve žičare kojima upravlja posjedovale odobrenje za rad.
Revizija je, takođe, pokazala i da nadzor koji je vršila republička inspekcija za željeznički saobraćaj Ministarstva građevinarstva, nije u dovoljnoj mjeri doprinio efikasnom upravljanju žičarama.
Konkretno, postoje žičare koje ne posjeduju odobrenja za rad – a nijesu bile predmet nadzora u revidiranom periodu.
Takođe, inspekcija nije sprovodila kontrolne nadzore i nije vršila praćenje sprovođenja izrečenih mjera u vezi sa uslovima rada žičara za transport lica.
Nevena Petaković, Forbes Srbija