Evropski tekstilci podižu uzbunu u Briselu: „Zaustavite jeftine internet prodajne platforme“
Oko 20 udruženja iz industrije pozvalo je Evropsku uniju da odmah preduzme mjere kako bi obuzdala rast broja paketa sa jeftinih internet prodajnih platformi poput Šejna (Shein), Alibabe ili Temua.
Vodeća udruženja poslodavaca evropske tekstilne industrije pozvala su Brisel da brzo reaguje i uvede mjere za usporavanje širenja brze mode (fast fashion) u Evropskoj uniji.
„U pitanju je budućnost sektora koji zapošljava 1,3 miliona ljudi i obuhvata 200.000 firmi sa prometom od 170 milijardi eura,“ rekao je Mario Horhe Mačado (Mario Jorge Machado), predsjednik Evropske konfederacije tekstila i odjeće (Eurotex).
Godine 2024. u EU je svakodnevno ulazilo 12 miliona malih paketa, dvostruko više nego 2023. i trostruko više nego 2022. Prema riječima evropskog komesara za trgovinu Maroša Šefčoviča 96 odsto njih dolazilo je iz Kine, zahvaljujući prodaji putem Šejna, Alibabe ili Temua. Taj priliv ne pokazuje znakove usporavanja.
Od početka 2025. broj malih paketa uvezenih u Evropu porastao je 20 odsto, rekao je Pjer-Fransoa Le Luet (Pierre-François Le Louët), kopredsjednik Francuske unije proizvođača mode i odjeće (UFIMH). Procijenio je da su internet prodajne platforme pojačale aktivnost u Evropi nakon mjera koje je Vašington uveo protiv njih, i to tako što „u Evropu šalju ono što su ranije slali u Sjedinjene Države,“ piše Le Mond (Le Monde). Naime, američka administracija je 29. avgusta ukinula izuzeće od carina koje se primjenjivalo na male poštanske pošiljke (robe vrijednosti do 800 dolara, odnosno 686 eura).
Potrebne su hitne mjere
U Evropi, „ultra-brza moda ne može postati norma,“ tvrdi 20 evropskih tekstilnih i odjevnih udruženja u zajedničkom saopštenju. Prema njima, potreban je hitan evropski odgovor.
„Predugo se postavljaju pitanja i prepoznaje problem. Mjere se moraju brzo sprovesti jer je ugrožen cijeli ekosistem tekstila i odjeće u Evropi,“ rekao je Le Luet.
Samostalna savjetnica u Sektoru za industriju i održivi razvoj Hrvatske gospodarske komore (HGK) Jagoda Divić kaže da ultrabrza moda danas čini oko pet odsto prodaje, od čega 20 odsto na internetu, te da pogoršava ekološke, ekonomske i društvene neravnoteže. „Takođe generiše prekomjernu proizvodnju odjeće sa izuzetno kratkim vijekom trajanja, vrši nepodnošljiv pritisak na evropska preduzeća, posebno mala i srednja, koja se trude da ispune visoke ekološke, etičke i društvene standarde,“ ističe Divić.
Dodaje da se ultrabrza moda zasniva na ekonomskom modelu koji je u suprotnosti sa pravilima na snazi u EU.
„Između ostalog, prevare s PDV-om, kršenje prava intelektualne svojine i obmanjujuće tvrdnje ponavljaju se ultrabrzim putem, podstičući nepoštenu konkurenciju unutar jedinstvenog tržišta, stavljajući u nepovoljan položaj preduzeća koja slijede visoke socijalne i ekološke standarde EU“, objašnjava Divić i dodaje da tekstilna i odjevna industrija u Hrvatskoj, slično kao i u Evropskoj uniji, ne pokazuje znakove oporavka, posebno odjevna industrija koja se zasniva na velikom učešću lohn posla, te i dalje bilježi pad broja zaposlenih i pad broja narudžbi.
EU je već najavila da razmatra niz reformi kojima želi stati na kraj stranim platformama specijalizovanim za direktni uvoz jeftine odjeće, obuće i potrošačke robe. Brisel je predložio ubrzano ukidanje izuzeća od carinskih dažbina za pakete vrijedne manje od 150 eura koji ulaze u EU.
„Dva eura je smiješno“
U februaru je Komisija pozvala 27 država članica da što prije usvoje reformu carinske unije, predstavljenu 2023, a kojom bi se ojačala efikasnost graničnih kontrola u EU. Taj zakon uključivao je, između ostalog, i ukidanje oslobađanja od carina za pakete vrijednosti ispod 150 eura. Brisel je predložio da se početni rok pomjeri na 2026, umjesto na 2028. Evropska komisija takođe želi kroz taj zakon da nametne i „naknade za obradu“ kako bi se finansirali carinski pregledi na granicama. One su u maju 2025. određene na dva eura, ali o toj cifri će se još pregovarati sa državama članicama i Evropskim parlamentom.
„Dva eura je smiješno. Svaki paket bi trebalo da bude oporezovan sa 20 eura,“ tvrde Le Luet i Mačado.
Predstavnici tekstilne industrije nadaju se i da će njihovi konkurenti biti podvrgnuti PDV-u. U zajedničkom saopštenju ističu da su utaja PDV-a, kršenje prava intelektualne svojine i obmanjujuće tvrdnje stalni problemi u sektoru ultra-brze mode, koji podstiču nelojalnu konkurenciju na jedinstvenom tržištu i dovode u nepovoljan položaj firme koje poštuju visoke društvene i ekološke standarde EU-a.
Prema riječima predsjednika Eurotexa, „toj nelojalnoj konkurenciji mora se stati na kraj.“