Nagrada za zelenu biznis ideju iz Crne Gore: Fitofiltracija bi riješila problem zagađenja mora

Predstavnik Crne Gore Aleksandar Dajković (NVO Ljuta) osvojio je nagradu na regionalnom takmičenju za Zelene biznis ideje, održanom početkom oktobra u Sarajevu.

Na takmičenju u organizaciji Balkan Green Foundation, učestvovala su po tri predstavnika iz Srbije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Kosova, Sjeverne Makedonije i Albanije. Prvi put je nagradu dobilo sedam takmičara, a među njima i Aleksandar Dajković za ideju Fitofiltracije, koja podrazumijeva korišćenje metabolitičkih kapaciteta bakterija i biljaka u prečišćavanju morske vode. Dajković je osvojio 10.000 dolara.

Na takmičenju su učestvovali pobjednici nacionalnog takmičenja u državama regiona, koje u Crnoj Gori organizuje Fond za aktivno građanstvo (FAKT).

Dajković za Forbes Crna Gora kaže da je ideja fitofiltracije potekla iz želje da se riješi problem zagađenja u lokalnom okruženju, konkretno u u Bokokotorskom zalivu, gdje svakodnevno zagađene vode iz urbanih i ruralnih izvora idu u more.

„Kao biolog, bio sam upoznat s principima fitofiltracije, metode koja koristi biljke za pročišćavanje vode. Ova tehnologija me je inspirisala jer omogućava prirodan i održiv način rješavanja problema zagađenja. Pokrenuli smo prvi takav sistem na Balkanu, kako bismo pokazali da i mala lokalna zajednica može doprinijeti očuvanju morskih ekosistema. Od tada aktivno radimo na unapređenju i promociji ove tehnologije“, rekao je Dajković.

Kako je kazao, nagrada daje legitimitet i potvrdu da je rad NVO Ljuta prepoznat na regionalnom nivou od međunarodnih eksperata.

„U sredini u kojoj pored deklarativne posvećenosti ekologiji od strane države čak ni osnovne ekološke prakse ne mogu da zažive, pokušaji da se radi na inovativnim ekološkim rješenjima ponekad mogu da budu obeshrabrujući. Ova nagrada nam daje elan da nastavimo sa našim radom kao i određena finansijska sredstva“, naveo je Dajković.

Planiraju, kako kaže, da iskoriste sredstva za razvoj promotivnih materijala, kao što su kratki video prilozi, web stranica i informativne table, koji će omogućiti da se šira javnost i institucije upoznaju s prednostima fitofiltracionih sistema.

„Na internetu na našem jeziku ne postoje nikakve informacije o njima, pa se nadamo da će naši napori dovesti do širenja ove ideje. Naš cilj je da se ovakvi sistemi primjenjuju ne samo u Crnoj Gori, već i šire, na Balkanu, kao primjer održivog rješenja za pročišćavanje voda“, rekao je Dajković.

Njihova implementacija je, kako dodaje, sa tehničke strane relativno jednostavna.

„Biljke koje se koriste za nih se mogu lako razmnožiti i svi potrebni materijali su dostupni, a znanje za njihovu implementaciju imamo mi i rado ćemo ga podijeliti sa svima koji su zainteresovani. Za širu implementaciju fitofiltracionih sistema kod nas je prije svega potrebno podizanje nivoa svijesti o ovim sistemima i o ekologiji uopšte kod stanovništva i institucija“, smatra Dajković.

Zeleni biznis je sve popularnija tema

Menadžer programa podrške građanskom društvu u FAKT-u, Nenad Golubović koji rukovodi programom Zelene biznis ideje, za Forbes Crna Gora kaže da zeleni biznis, ili održiv biznis, postaje sve popularnija tema zbog sve veće svijesti o zaštiti životne sredine.

Podsjeća da najveći zagađivači životne sredine u Crnoj Gori, (kao i u regionu i svijetu) obuhvataju nekoliko sektora:

• Industriju i energetiku – poput Termoelektrane Pljevlja, koja koristi ugalj kao gorivo, što doprinosi emisiji zagađujućih gasova;
• Saobraćaj – S povećana upotreba motornih vozila, pogotovo u urbanim sredinama, što dovodi do povećanih nivoa zagađenja vazduha;
• Neodgovorno odlaganje otpada ali i poljoprivreda, korišćenjem pesticida i herbicida koji zagađuju vode i zemljište.

„Zeleni biznis se fokusira na prakse koje smanjuju negativan uticaj na životnu sredinu, uključujući korišćenje obnovljivih resursa, smanjenje otpada i energetsku efikasnost“, rekao je Golubović.

Potrebni osviješćeni ljudi na čelu institucija

Aleksandar Dajković kaže da bi idealno bilo da Crna Gora ima osviješćene ljude na čelu institucija koji bi uključili ovakve sisteme, kao što je fitofiltracija, u planove urbanog razvoja, kao sto je to slučaj u većini evropskih država.

Navodi primjer parka Martin Luther King u Parizu koji je otvoren 2021. koji sadrži jedan sistem u koji se slivaju vode sa okolnih ulica.

„Tu se one pročišćavaju pomoću biljaka, a onda se koriste za navodnjavanje parka.  Sličan primjer imamo i u Potzdammer Platz u Berlinu. Zar ne bi bilo ljepše i pametnije da novi parkovi koji se grade u sebi sadrže takve vodene elemente koji pored svoje ljepote mogu da doprinose smanjenju potrošnje pitke vode za navodnjavanje? Zar jedna ekološka država ne bi trebala da bude lider u takvim praksama?“, pitao je Dajković.

Na pitanje da li očekuje pomoć od opštine i od države za širu implementaciju fitofiltracionih sistema, odgovorio je da očekuje.

„Ovakvim praksama državne institucije moraju da daju konkretan sadržaj ustavnom određenu Crne Gore kao ekološke države. Smiješno je da smo ekološka država na papiru, a u ekološkoj praksi daleko zaostajemo za državama koje to po Ustavu nisu“, poručio je.

Kazao je da u NVO Ljuta razvijaju još neke, slične ideje.

„Htjeli bismo da promovišemo i uvedemo u urbani razvoj u Crnoj Gori sisteme za prevenciju poplava na bazi vegetacije. Klimatske promjene će nam donijeti sve više ekstremnih nevremena koja će svakako dovesti do poplava kakve do sada nismo iskusili. Za prilagođavanje na takve uslove života moracemo prilagoditi naš način života, pogovoto u urbanim sredinama“, rekao je Dajković.

Objašnjava da koncept „grad sunđer“ ili „sponge city“ na engleskom odnosi se na urbani razvoj koji je osmišljen kako bi se smanjio rizik od poplava i poboljšao upravljanje vodnim resursima.

„Gradovi sa ovakvom infrastrukturom funkcionišu kao sunđeri, upijajući kišnicu kroz zelenilo, propusne površine i specijalne rezervoare. Umjesto da se voda brzo odvodi u kanalizacione sisteme, ona se prirodno infiltrira u tlo ili odlazi u vještačka močvarna područja, što smanjuje rizik od poplava, ali i pritisak na urbane vodovodne mreže. Ovaj pristup omogućava gradu da efikasnije koristi kišnicu za zalivanje i druge potrebe, poboljšavajući održivost gradskog ekosistema“, naveo je Dajković.

Poručuje da biljke igraju ključnu ulogu u ovom konceptu – zeleni krovovi, parkovi i vrtovi sa autohtonim biljnim vrstama ne samo da poboljšavaju estetiku grada, već i značajno doprinose upijanju kišnice.

„Korjeni biljaka pomažu u zadržavanju vode u zemljištu, sprečavajući eroziju i omogućavajući postepeno oslobađanje vode u tlo. Vegetacija takođe pomaže u hlađenju gradskih sredina, smanjujući efekat urbanog toplinskog ostrva. Ovaj integrisani pristup ne samo da povećava otpornost na poplave, već poboljšava kvalitet vazduha i života u gradovima“, kazao je Dajković.

Ideja ima, ali nema podrške

Nenad Golubović podsjeća da je Fond za aktivno građanstvo dobija zelene ideje kroz konkurse u posljednjih 13 godina.

„Te ideje su pokrivale obnovljive izvore energije, kao što su solarna energija, proizvodi koji su napravljeni od recikliranih materijala, kao i proizvoda kao alternativa za prirodnim i organskim, tehnologije poput automatizacije i vještačke inteligencije koriste se za praćenje i optimizaciju ekoloških resursa, vodeći ka održivijim poslovnim modelima, zelene usluge transporta, edukacija o ekologiji, zeleni turizam itd“, naveo je.

Kako kaže, svi takmičari koji učestvuju na regionalnom takmičenju zaslužuju nagradu, ali zbog limitiranog fonda (40.000 dolara) koji organizatori opredjeljuju za ove svrhe, moraju se probrati najbolji od najboljih, gdje većina njih ostane bez nagrade.

„Isto tako, sličnu situaciju imamo i na nacionalnom takmičenju, većina njih sa svojim zelenim idejama itekako može pozitivno da utiče na promovisanje vrijednosti zaštite životne sredine. Samo da navedem jednu sjajnu ideju koju smo imali prije nekoliko godina. Jedan od naših takmičara je predstavio ideju: ‘gledanja u zvijezde’, koja je podrazumijevala da u jednom prijatnom ambijentu i prirodnom okruženju, naša djeca, studenti, đaci, građani imaju mogućost da posmatraju svemir i planete teleskopom za zvijezde. Čak da dobiju i određene informacije vezano za astronomsko istraživanje sazvježđa, maglina i planeta“, rekao je.

Nažalost, kako je dodao, ova genijalna ideja nije realizovana baš zbog nedostatka sredstava.

„Ovakav jedan projekat je za naše Ministarstvo prosvjete, nauke i inovacija i Ministarstvo turizma, zaista neophodan, a ne iziskuje prevelike troškove. Zašto  Crna Gora da nema jedan, možda i dva opservatorija (smješteni u jednom potpuno prirodnom ambijentu) koji bi bili pristupačni i za turiste, ali i u edukativne svrhe za naše osnovce, studente, ali i sve građane koji su zainteresovani za ovako nešto, kroz organizovanje ekoloških tura, izleta ili radionica na otvorenom. Ministarstvo prosvjete može da zagovara uključivanje ekoloških tema u obrazovne kurikulume škola i univerziteta. Na taj način, mladi ljudi će steći svijest o ovoj temi od ranog uzrasta“, poručio je Golubović.

U normalnim okolnostima, kako kaže, svi takmičari iz Crne Gore koji su učestvovali ili dobili nagradu na regionalnom takmičenju bi trebalo da dobiju neku dodatnu nagradu i stimulans od države.

„Nagrada, sama po sebi nagrada ne znači ništa ako se ne promoviše i ne bude podsticaj drugima i pokazatelj je da je država prisutna, i na djelu, stoji iza najboljih primjera koji se tiču prosperiteta ovog društva i življenja sa prirodom. Tim prije što je usvajanjem Deklaracije o ekološkoj državi 20. septembra 1991. godine na Žabljaku, Crna Gora postala prva ekološka država na svijetu“, podsjetio je.

Poručuje da će Fond za aktivno građanstvo i kroz druge programe nastaviti da ohrabruje i podržava organizacije i pojedince koji doprinose zdravijoj životnoj sredini, akcije čišćenja, sadnje drveća ili reciklaže u lokalnim zajednicama.