Analiza stručnjaka za vojnu tehnologiju: Kako se pejdžeri pretvaraju u bombe?

Više stotina pripadnika organizacije Hezbolah teško je povrijeđeno, a 12 ih je poginulo, nakon što je istovremeno eksplodiralo više od 3000 dojavljivača, pejdžera u Libanu. Iako niko nije zvanično preuzeo odgovornost za napad, prilično je jasno da iza njega stoje izraelske tajne službe, koje imaju dugu istoriju ovakvih tehnološki sofisticiranih akcija. 

Ali, kako je zapravo izveden ovaj napad? Prve špekulacije temeljile su se na ideji da se zapravo radi o softverskom hakovanju koje je uzrokovalo pregrijavanje i eksploziju baterija u pejdžerima. Baterije koje se koriste u mnogim mobilnim uređajima mogu biti osjetljive na stanje poznato kao “termički bijeg”. Kako se baterija zagrijava tokom rada, počinje hemijska reakcija unutar ćelije koja stvara još više topline. Ova reakcija se ubrzava i za nekoliko sekundi baterija može dosegnuti temperaturu od 400 stepeni Celzijusa. Na tim temperaturama dolazi do raspada hemijskih jedinjenja, što stvara gasove koji šire bateriju i dolazi do eksplozije.

Zapaljenje baterije ne proizvodi eksplozije kakve smo vidjeli

Bilo je više poznatih slučajeva uzrokovanih ovim fenomenom, poput serije zapaljenja Galaxy mobilnih telefona tokom 2016. godine, povreda uzrokovanih e-cigaretama ili zapaljenja prenosnog računara prošle godine na letu Lufthanse.

Možda bi bilo moguće proizvesti bateriju kod koje bi se na daljinu moglo inicirati samozapaljenje, ali to bi uzrokovalo požare, a ne eksplozije, kakve smo vidjeli na snimkama iz Libana.

Čini se da su službe uspjele prodrijeti u lanac snabdijevanja, te je eksploziv u uređaje stavljen ili tokom proizvodnje ili tokom transporta. Pejdžeri AR-924 o kojima se radi u ovom slučaju imaju težinu od samo 95 grama, uključujući i bateriju, pa je jasno da se radi o vrlo maloj količini eksploziva koja je mogla biti umetnuta.

Male eksplozivne naprave imaju dugu istoriju upotrebe

Neke od najmanjih protivpješačkih eksplozivnih naprava koje su ikada korišćene bile su američke BLU-43 “Dragontooth” mine korišćene u Vijetnamu. Ove asimetrične mine su oko pet centimetara duge i nalikuju sjemenkama javora. Raspršivane su iz vazduha kako bi otežale kretanje pješadije. Svaka mina težila je manje od 20 grama i bila je napunjena sa 9 grama tekućeg eksploziva – nitro-parafina. Slična količina eksploziva mogla bi se umetnuti u pejdžer.

Dragontooth mine su uglavnom povređivale, a ne ubijale. Rusi su, takođe, u Ukrajini koristili svoju verziju malih mina – PFM-1, poznate kao “Petal” ili “Zeleni papagaj”, model s eksplozivnim punjenjem od 37 grama. Te mine obično uzrokuju “traumatske amputacije stopala ili potkoljenice,” kako navodi Human Rights Watch u svom izvještaju o minama u Ukrajini.

SAD su tokom sukoba u Vijetnamu koristile još manje mine, ispuštane iz kasetnih bombi. Poznate kao “Šljunak bombe” ove mine bile su napravljene od tkanine napunjene eksplozivom osjetljivim na udar. Sadržavale oko 9 grama eksploziva, ali nisu bile vrlo djelotvorne u smislu ozljeđivanja neprijatelja. Njihova funkcija je uglavnom bila upozoriti na prisutnost neprijatelja, kada bi aktivirali minu.

Bombe u pejdžerima

Sama eksplozija nije efikasna metoda za povređivanje protivnika. Protivpješačka eksplozivna sredstva obično su napunjena velikim količinama šrapnela, jer leteći metal uzrokuje mnogo ozbiljnije povrede od same eksplozije. Granata Vog-17, koja se često koristi na dronovima u Ukrajini, teži 350 grama, ali sadrži samo 35 grama eksploziva.

Ako su napadači uspjeli prilagoditi eksplozivni uređaj unutar pejdžera, moguće je da su koristili druge njegove komponente kao šrapnele. S obzirom na to da je pejdžer dizajniran za nošenje na kaišu pantalona, s jednom stranom okrenutom prema tijelu korisnika, može se konstruirati usmjereni eksploziv; čime ovaj maleni uređaj postaje daleko smrtonosnije oružje. 

Stotine teško povrijeđenih operativaca Hezbolaha sugerišu da je uređaj bio izrazito smrtonosan s obzirom na svoju veličinu.

Nakon ovog napada i kompromitacije lanca snabdijevanja, teroristi su svjesni rizika od eksplozivnih uređaja skrivenih u prenosnoj elektronici. Međutim, radi se o impresivnoj demonstraciji ciljanog napada u kojem je sa samo nekoliko kilograma eksploziva napadnuto više hiljada neprijatelja odjednom.

Nove informacije  o bombama u pejdžerima (dan nakon prvih eksplozija) potvrđuju da je korišćena samo mala količina eksploziva. Iako je rani izvještaj Njujork Tajmsa (New York Times) sugerisao da je “korišćeno između oko 30 do 60 grama visoko eksplozivnog materijala”, to bi bilo previše da stane u potpuno funkcionalan pejdžer od 95 grama. BBC je citirao anonimnog stručnjaka koji je sugerisao da su “uređaji najvjerovvatnije sadržavali 10 do 20 grama eksplozivnog materijala”, što opet zvuči previše.

U budućnosti možemo očekivati još kreativnije napade

Prvi izvještaji iz izvora povezanih s Hezbolahovim stručnjacima koji su proučavali neeksplodirane uređaje, a koje citira PBS, navode da su uređaji sadržavali “između 3 i 5 grama visokoeksplozivnog materijala.”

Mala količina eksploziva bila je efikasna zbog načina na koji je uređaj bio aktiviran. Poruka o grešci podstakla je korisnika da pogleda ekran pejdžera i pritisne gumb kako bi je uklonio. To je izazvalo eksploziju, obično uzrokujući povrede ruku i lica, a velik broj žrtava zadobio je oštećenje jednog ili oba oka. Vjerovatno od šrapnela s ekrana i kućišta pejdžera.

“Radi se o povredama ruku, teško ozlijeđenim prstima koji su otkinuti, neki liječnici govorili su o amputacijama ruku… uklanjanju povrijeđenih očiju,” prema novinaru kojeg citira BBC Newsday.

Povrede bi bile mnogo lakše da su uređaji eksplodirali dok su ih nosili na uobičajeni način. Napadi bombama u pejdžerima pažljivo su isplanirani kako bi uzrokovali maksimalne ozljede uz male količine eksploziva. U budućnosti možemo očekivati još kreativnije napade mikro-municijom.

David Hambling, Forbes

Micro Munitions: How Pagers Could Be Turned Into Bombs