Crna Gora još ima šansu da dobije SEEIIST – projekat se može finansirati iz Investicionog okvira za Zapadni Balkan

Crna Gora ima šansu da na svojoj teritoriji izgradi Međunarodni institut za održive tehnologije na prostoru Jugoistočne Evrope (SEEIIST), koji bi većinski finansirala Evropska unija zbog njegove panevropske dimenzije, u poređenju sa grubim infrastrukturnim projektima.

SEEIIST, kao regionalni razvojni projekat na prostoru Jugoistočne Evrope inicirala je bivša ministarka nauke, fizičarka Sanja Damjanović 2017. godine, ali posljednjih godina nije ništa rađeno na tome da Crna Gora dobije projekat, odnosno lokaciju za gradnju instituta. Projekat je vrijedan oko 250 miliona eura, uključen je 2020. godine u Ekonomsko-investicioni plana za Zapadni Balkan kao jedini naučno-istraživački i medicinski projekat.

Iz Delegacije EU u Podgorici su za Forbes Crna Gora rekli da bi Crna Gora mogla da zatraži kofinansiranje iz Investicionog okvira za Zapadni Balkan.

„Crna Gora bi, u principu, mogla da zatraži kofinansiranje iz Investicionog okvira za Zapadni Balkan, koristeći sredstva opredijeljena Planom rasta EU za Crnu Goru, u mjeri u kojoj su predmetne investicije povezane sa reformama predviđenim u Reformskoj agendi i postoji dovoljno raspoloživih sredstava“, kazali su iz Delegacije.

SEEIIST je posvećen uspostavljanju naučne, medicinske i zelene infrastrukture, koja ima ambiciju da postane centar izvrsnosti za terapiju kancera i biomedicinska istraživanja, uz primjenu savremene tehnologije i inovativnih metoda.

SEEIIST se fokusira na izgradnju međunarodnog centra za najnaprednije liječenje kancera u Crnoj Gori, sa ciljem da se godišnje liječi 500 pacijenata koristeći moderne tehnologije i nauku. Ovaj projekat ima za cilj značajnu ekonomsku transformaciju Crne Gore i privlačenje renomiranih evropskih kompanija, stranih investicija i stručnjaka. Damjanović je ranije kazala da je SEEIIST nesumnjivo najozbiljniji naučnotehnološki i medicinski projekat u jugoistočnoj Evropi koji targetira jedan od najvećih društvenih izazova – borbu protiv kancera.

Ministri prosvjete, nauke i inovacija, vanjskih i evropskih poslova Crne Gore razgovarali su o tom projektu početkom godine sa predstavnicima stranih diplomatsko-konzularnih predstavništava u Crnoj Gori.

Iz Vlade je tada saopšteno da, prepoznajući značaj projekta u kontekstu regionalne saradnje, te njegovu misiju da postane uspješan primjer „Nauke za mir“ i „Nauke za društvo“, Crna Gora je potvrdila svoju opredijeljenost da intenzivira razgovore i aktivnosti oko konkretnih daljih koraka sa učesnicama projekta i potencijalnim partnerima projekta.

„U narednom periodu SEEIIST čeka rješavanje važnih pitanja, poput pravnih aspekata uspostavljanja Instituta i lokacije, te ostvarivanja održivog finansijskog modela, što će zahtijevati punu posvećenost učesnica projekta, ali i analizu podrške koja može biti ostvarena kroz EU i od strane drugih partnera na projektu“, kazali su iz Vlade.

Ministarka evropskih poslova Maida Gorčević ukazala je tada na značaj realizacije ovog projekta za proces evropske integracije imajući u vidu njegov uticaj i višestruki značaj za regionalni razvoj, proširenje i integracije, naučnu diplomatiju, inovacionu agendu, zeleni i održivi razvoj.

“SEEIIST je prepoznat kao ključni projekat panevropske istraživačke infrastrukture u Ekonomskom i investicionom planu za Zapadni Balkan. Takođe je identifikovan kao jedan od šest vodećih projekata EU – Zapadni Balkan u Inovativnoj agendi za Zapadni Balkan i predstavlja potencijalni vodeći projekat u okviru Novog plana rasta za Zapadni Balkan, koji ima za cilj produbljivanje regionalne ekonomske integracije”, rekla je Gorčević.

Lokacija za SEEIIST trebalo je da bude poznata krajem 2021.

Vlada, na čijem je čelu tada bio Zdravko Krivokapić, u aprilu 2021. godine je usvojila Informaciju o realizaciji inicijative za izgradnju SEEIIST na teritoriji Crne Gore.

U Informaciji se navodi da naredni korak u realizaciji tog važnog projekta predstavlja izbor lokacije SEEIIST instituta, koja bi trebalo da bude poznata do kraja godine, ali to se nije desilo.

Konstatovano je da Crna Gora posjeduje kapacitete da obezbijedi lokaciju za izgradnju SEEIIST instituta, što bi imalo nemjerljiv značaj za državu, ali i za kompletan region.

Sanja Damjanović je nedavno za Forbes Crna Gora govorila o inovativnoj kancer terapiji uz pomoć moćnih akceleratora čestica, uključujući jone raznih elemenata poput ugljenika. To bi, kako je kazala, značajno unaprijedilo medicinske tehnike i povećalo uspješnost liječenja mnogih vrsta tumora, te ostvarilo dugogodišnji san o liječenju kancera i snimanju unutrašnjih organa bez upotrebe hirurških instrumenata.

„Inovativna kancer terapija uz pomoć moćnih akceleratora čestica, uključujući jone raznih elemenata poput ugljenika, predstavlja revolucionarni pristup u liječenju kancera. Ova metoda precizno usmjerava jonsko zračenje direktno na kancerogene ćelije gdje god se nalazile u organizmu, bez oštećenja zdravog tkiva. Karakteriše je visoka preciznost i efikasnost, što je značajno unaprijedilo medicinske tehnike i povećalo uspješnost liječenja mnogih vrsta tumora, te ostvarilo dugogodišnji san o liječenju kancera i snimanju unutrašnjih organa bez upotrebe hirurških instrumenata“, kazala je Damjanović.

Prema njenim riječima, prvih 450 pacijenata u Evropi liječeno je ovom inovativnom metodom od 1997. do 2008. godine ne u klasičnoj klinici, već u GSI Helmholtz institutu za istraživanje teških jona u Darmštatu, Njemačkoj. Uspješno liječenje ovih pacijenata dovelo je do izgradnje prve klinike u Evropi specijalizovane za ovu metodu, Centra za terapiju jonima u Hajdelbergu (HIT), Njemačka.

„Zasluge za ovaj pionirski poduhvat pripadaju vizionarskoj ulozi profesora Hansa Joahima Špehta (Hans Joachim Specht), istaknutog naučnika sa Univerziteta u Hajdelbergu. Špeht je bio rijetka kombinacija vrhunskog naučnika i menadžera, čije su hrabre odluke ostavile trajan uticaj na društvo”, navela je.

Vlada nije odgovorila na upit Forbesa Crna Gora o projektu, pa ostaje nejasno da li će Crna Gora iskoristiti ili propustiti šansu za najveći naučno-tehnološki i medicinski projekat, izgrađen većinski sredstvima EU fondova – koji ima direktan impakt na društvo kroz spašavanje života pacijenata oboljelih od kancera.