Prihodi trgovačkih lanaca u Crnoj Gori skoro milijardu, profit 33 miliona eura

Crnogorski trgovački lanci Voli, HD Laković, Idea, Domaća trgovina (Aroma, Conto, City), Franca i Mega promet imali su prošle godine ukupne prihode od prodaje od skoro milijardu eura (tačnije 997 miliona eura).

To je, prema analizi Bankara, rast od 15 odsto u odnosu na godinu ranije, koji ipak pokazuje znake usporavanja, imajući u vidu da su prihodi ovih kompanija u 2022. godini u odnosu na godinu ranije bili veći čak 25 odsto. Osim ovih, kompanije ostvaruju i dodatne vrste prihoda (od zakupnine i sl), koje pak čine dodatnih 1-2 odsto na konto ukupnih prihoda.

Voli, kao dugogodišnji lider na tržištu, pokazuje impresivan kontinuitet rasta, sa prihodima koji su porasli sa 251 miliona u 2021. na čak 348 miliona eura u 2023 godini. Ovaj rast odražava Volijevu sposobnost da održi svoju dominantnu poziciju i stabilno učešće na tržištu prodaje sa konstantnih 35 odsto prihoda od prodaje u analiziranom periodu.

HD Laković i IDEA-CG (ex Merkator-CG) takođe pokazuju snažne performanse, s tim što se Idea izdvaja sa spektakularnim skokom od 41,5 odsto u prihodima od 2021. do 2022. godine i daljim rastom od 25,8 odsto u 2023. godini. Ovo naglašava sposobnost Idea-CG da brzo raste i da prošlogodišnjom akvizicijom marketa Franca poveća svoje učešće na tržištu, koje je skočilo sa 16.7 odsto na preko 18.3 odsto u 2023. godini.

Ova akvizicija je bila jedna od najvažnijih novosti na tržištu u toku 2023. godine, a preuzimanje je obuhvatilo 67 Franca marketa sa 900 zaposlenih, čime je Idea postala najšire rasprostranjen trgovački lanac u Crnoj Gori sa skoro 200 prodavnica. Ovaj strateški potez omogućio je kompaniji da dodatno osnaži svoju poziciju na tržištu, a kroz ovu akviziciju, Idea će vjerovatno ove godine postati jedan od najvećih poslodavaca u državi, čime se dodatno potvrđuje njena opredijeljenost za regionalno jačanje prisutnosti u maloprodaji, piše Bankar.

Kompanija Megapromet, iako najmanji igrač na tržištu, pokazuje impresivnu dinamiku rasta, sa najvećom procentualnom promjenom prihoda među svim analiziranim kompanijama na godišnjem nivou (preko 31 odsto), što ukazuje na agresivne strategije za širenje tržišnog učešća iako ova kompanija posluje samo u Budvi, koja opet dokazuje da je daleko najbogatija opština u Crnoj Gori.

Paralelno sa ovim, Megapromet je usmjerio svoje resurse na razvojni projekat izgradnje trgovačkog centra u Budvi, što signalizira značajne investicije u infrastrukturu i prodajni prostor, a ovakvi potezi su indikativni za strategije rasta i širenja u sektoru, koje mogu uticati na cjelokupno tržište maloprodaje.

Ove akvizicije i kapitalne investicije su prilika za kompanije da redefinišu svoje poslovne modele, ponude i odnose sa potrošačima i ujedno ukazuju na diversifikaciju pristupa rastu i razvoju u sektoru. Ovi potezi, ocjenjuje Bankar, ne samo da utiču na tržišne pozicije samih kompanija već i na izbor i zadovoljstvo potrošača, pružajući im lakši i nadamo se jeftiniji pristup širem asortimanu proizvoda.

Rekordna neto dobit trgovačkih lanaca

Da je prošla godina bila berićetna za trgovačke lance pokazuju i podaci o ostvarenoj neto dobiti kompanija, koja je u 2023. bila na rekordno visokom iznosu, što ukazuje na snažan zajednički učinak na tržištu.

Ukupan profit ovih 6 kompanija je u toku prethodne godine iznosio skoro 33 miliona eura, što je izuzetan rezultat, pogotovo ako se ima u vidu činjenica da je u posljednjoj pred-korona godini kumulativni profit kompanija bio „svega“ 13 miliona eura.

Na prvoj poziciji po ostvarenom profitu se tradicionalno nalazi kompanija Voli, sa ostvarenim zaradom od 15,6 miliona eura, uz godišnji rast od cijelih 4 miliona eura. Zanimljivo, vrlo slično povećanje dobiti u apsolutnom iznosu na godišnjem nivou je ostvarila i kompanija HD Laković koja je prošlu godinu završila sa 9,9 miliona eura profita.

Pojedinačno posmatrano, kompanija Idea CG je zahvaljujući značajnoj promjeni u poslovnoj strategiji uspjela da negativni poslovni rezultat iz 2021. i 2022. godine preokrene i zabilježi pozitivan rezultat u 2023. od čak 1,92 miliona eura, dok je impresivan rast dobiti ostvarila i kompanija Domaća trgovina, od čak 140 odsto te 2023. godinu završila sa 2,2 miliona eura neto profita.

Rast profita je registrovala i kompanija Megapromet koja je 2023. godinu završila sa skoro milion i po čiste dobiti, dok je sa druge strane, kompanija Franca marketi zabilježila pad od 20 odsto u neto dobiti u odnosu na godinu ranije, što se djelimično može objasniti preuzimanjem njihovih marketa od strane Idea, što je dovelo do restrukturiranja i promjena u poslovanju.

Da je industrija maloprodaje vrlo profitabilna govori i podatak o vrijednosti pokazatelja Povrat na kapital (engl ROE), koji predstavlja odnos neto zarade u odnosu na kapital kompanije. Sve analizirane kompanije bilježe visoke, dvocifrene vrijednosti ovog pokazatelja, navodi Bankar.

Najveći kapital u sistemu ima Voli od 64,8 miliona eura i ostvarernim povratom od 26 osto, na drugoj poziciji po vrijednosto kapitala i ujedno po vrijednosti ROE pokazatelja je HD Laković (30,8 miliona eura & 37 odsto ROE), dok je najveći povrat na kapital u sistemu ostvario Megapromet (41,8 odsto), koja ima i najniži iznos kapitala od 3,8 miliona eura.

Na osnovu podataka iz finansijskih izvještaja i statističkih aneksa izvještaja posmatranih kompanija o broju zaposlenih i o iznosima utrošenim na neto zarade i naknade zarada, može se primijetiti da su prosječne plate u velikim marketima u Crnoj Gori različite, ali i da se prosjek neto zarade na nivou ovih šest kompanija kreće oko zvanične vrijednosti prosječne neto zarade za kategoriju „G-Trgovina na veliko i malo“, koja je prema podacima Monstata u decembru 2023. godine iznosila 670 eura neto, bez poreza i doprinosa. Od velikih trgovačkih lanaca jedino zaposleni u marketima Domaće Trgovine i Volija primaju zarade koje su u prosjeku veće od prosječne zarade za cijeli sektor.

Ukupan trošak neto zarada za posmatrane kompanije je u toku 2023. godine iznosio 61,3 miliona eura i bio je veći za preko 10 miliona eura u odnosu na godinu ranije. Ove kompanije su tokom prethodne godine u prosjeku zapošljavale 9.691 radnika, što je za 4 odsto u odnosu na godinu ranije tj. 374 novozaposlena.

Ako posmatramo pojedinačne kompanije, najveći poslodavac u sektoru je i dalje Voli sa 2.318 zaposlenih, dok je na drugoj pozici Idea koja je tokom 2023. godine aktivno u prosjeku zapošljavala 1.733, ali će preuzimanje objekata koji su do prošle godine bili u vlasništvu France vjerovatno tokom ove godine uticati da ovaj broj značajno poraste.

Najmanji broj zaposlenih radi u Megaprometu, koji sa druge strane imaju najveće neto zarade u sektoru. Ovo je naravno rezultat činjenice da ova kompanije posluje u najbogatijoj opštini (Budvi), gdje su prosječne zarade daleko veće od ostatka države i gdje je istovremeno najteže pronaći zaposlene ukoliko se ne ponude zarade veće od prosjeka. Geografski neravnomjeran razvoj naše države s adruge strane uticao je da zaposleni u Franca marketima imaju najniže neto zarade (u prosjeku 502 eura), s obzirom da ova kompanija gro svojih objekata ima u sjevernom dijelu naše zemlje, koji je ekonomski slabije razvijen u odnosu na centralni i južni dio.

Najveću prosječnu neto zaradu ostvaruju zaposleni u kompaniji Domaća trgovina koja upravlja marketima City, Aroma i Conto (719 eura), dok je prosječna neto zarada u najvećem trgovačkom lancu Voli na nivou od 688 eura.

Sveukupno, kombinacija analize prosječnih plata i broja zaposlenih pruža holistički uvid u situaciju na tržištu rada u sektoru marketa u Crnoj Gori i naglašava važnost balansiranja efikasnosti poslovanja sa dobrobiti zaposlenih, dok prosječne plate ne samo da odražavaju ekonomsku situaciju kompanija već i utiču na zadovoljstvo i motivaciju zaposlenih.

Značajnu korist od ovih kompanija svake godine ubira i država u vidu naplaćenih dažbina, navodi Bankar. Ukupan godišnji doprinos budžetu Crne Gore kroz plaćene poreze na dobit te poreze i doprinose za zaposlene, za posmatranih 6 kompanija je u toku prethodne godine iznosio 24 miliona eura i bio je veći za 26 odsto nego li godinu ranije tj. cijelih 5 miliona eura. Najveći kontributor među posmatranim kompanijama je Voli, koji je za 2023. godinu proknjižio u svojim knjigama obaveza prema državi u iznosu od skoro 8,8 miliona eura, dok je na drugoj poziciji HD Laković sa 4 miliona manje obračunatih poreskih dažbina od svog prvog konkurenta.